Του Γιάννη Σμοΐλη

Γνωστός σε όλο τον σινεφίλ κόσμο χάρη στην εμβληματική παρουσία του στο «Απέραντο Γαλάζιο» του Λυκ Μπεσόν, και λατρεμένος από τον Λαρς Φον Τρίερ, του οποίου έγινε ηθοποιός-σήμα κατατεθέν, ο Ζαν-Μαρκ Μπαρ θα βρεθεί στο 58ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης με δυο ταινίες: το νέο φιλμ του Σεμίχ Καπλάνογλου «Grain» στο οποίο πρωταγωνιστεί και το ντοκιμαντέρ του Λευτέρη Χαρίτου, «Dolphin Man», στο οποίο αφηγείται κομμάτια της ζωής του διάσημου δύτη Ζακ Μαγιόλ, τον οποίο είχε ενσαρκώσει απαράμιλλα ο Ζαν-Μαρκ Μπαρ στην ταινία που έκανε διάσημο τον Λυκ Μπεσόν.

Με το εντελώς ιδιοσυγκρασιακό του υποκριτικό στυλ, ο Ζαν-Μαρκ Μπαρ, κυριεύει τα πλάνα της φουτουριστικής οικολογικής αλληγορίας που τιτλοφορείται, «Grain», και μας θυμίζει τους λόγους που τον έχουν κάνει να ξεχωρίσει στους κύκλους του καλλιτεχνικού σινεμά αξιώσεων. Από την άλλη μεριά, το ντοκιμαντέρ του Λευτέρη Χαρίτου, δίνει στον ηθοποιό τη δυνατότητα να απαγγείλει ορισμένα αποσπάσματα από γραπτά του ίδιου του Ζακ Μαγιόλ, επιχειρώντας έτσι μια ευφάνταστη σύζευξη της μυθοπλαστικής και της αληθινής εκδοχής του ανθρώπου που αφιέρωσε τη ζωή του στην εξερεύνηση του ωκεάνιου πλούτου.

Γεννημένος από Γαλλίδα μητέρα και Αμερικανό πατέρα, το 1960, ο Ζαν-Μαρκ Μπαρ έζησε στη Δυτική Γερμανία (όπου ο στρατιωτικός πατέρας του είχε μετατεθεί) μέχρι τα οκτώ του χρόνια, όταν δηλαδή η οικογένειά του μετακόμισε στη Γαλλία, το 1968 και μετέπειτα στην Καλιφόρνια, το 1974. Οι γονείς του ήθελαν να ακολουθήσει κι εκείνος καριέρα αξιωματικού των ενόπλων δυνάμεων, αλλά ο ίδιος αρνήθηκε να βαδίσει στα χνάρια του πατέρα του. Προτίμησε να σπουδάσει φιλοσοφία στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια, το Λος Άντζελες, το Paris Conservatoire και τη Σορβόννη. Αργότερα, εγκαταστάθηκε στο Λονδίνο, για θεατρικές σπουδές στο Guildhall School of Music and Drama.

Ο Ζαν-Μαρκ Μπαρ ξεκινάει να δουλεύει στο θέατρο από το 1986, στη Γαλλία. Μόλις δυο χρόνια αργότερα θα τον μάθει όλος ο κόσμος, όταν ο Λυκ Μπεσόν θα τον επιλέξει για τον ρόλο του Γάλλου δύτη, Ζακ Μαγιόλ, στην τεράστια –καλλιτεχνική και εμπορική- επιτυχία του, «Απέραντο Γαλάζιο». Σ’ εκείνο το φιλμ, γίνεται αισθητό ότι ο Ζαν-Μαρκ Μπαρ έχει μια άλλη κουλτούρα υποκριτικής. Οι φιλοσοφικές του σπουδές, προσδίδουν στο παίξιμό του μια στωική γαλήνη, μια επικούρεια αταραξία και μια σύμπνοια με το φυσικό περιβάλλον, απολύτως κατάλληλες για να αποδώσουν την ψυχοσύνθεση ενός θρύλου των καταδύσεων όπως ο Ζακ Μαγιόλ. Υπάρχει μια χαρακτηριστική σκηνή στο «Απέραντο Γαλάζιο», όπου ο Μαγιόλ, ξαπλωμένος, απολαμβάνει μια ανέμελη στιγμή με τα αγαπημένα του δελφίνιά. Εκείνα μοιάζουν να του μιλούν στη γλώσσα τους, κι αυτός δείχνει να τα καταλαβαίνει. Η συγκεκριμένη σκηνή, σχεδόν συνοψίζει την ερμηνευτική ιδιαιτερότητα αυτού του εξαιρετικού ηθοποιού.

Απόλυτα φυσικός, τρυφερός και απλός, ο Ζαν-Μαρκ Μπαρ απλώνει στο ευτυχισμένο πρόσωπό του μια ευρεία συναισθηματική κλίμακα θετικών αποχρώσεων, η οποία αναδύεται χάρη στις χαρούμενες αντιδράσεις των δελφινιών. Τη στιγμή εκείνη δεν παρακολουθούμε έναν ηθοποιό που υποδύεται έναν δύτη, αλλά έναν άνθρωπο εγκατεστημένο με όλα του τα εκφραστικά μέσα, στο μεσοδιάστημα μεταξύ μυθοπλασίας και πραγματικότητας, την ώρα που η ίδια η ομορφιά της ζωής και της φύσης γίνεται το υλικό πάνω στο οποίο χτίζει τον ρόλο του. Από εκείνο το σημείο και μετά, η μέθοδος του Ζαν-Μαρκ Μπαρ, με όλες τις ουμανιστικές διαστάσεις της και την ποιητική της ρέμβη, θα αποκρυσταλλωθεί σε μια σειρά ερμηνειών που θα τον επιβεβαιώνουν, η μία μετά την άλλη, ως ήρεμη υποκριτική δύναμη. Στην καφκική «Europa» του Λαρς Φον Τρίερ (η οποία θα σηματοδοτήσει την αρχή μιας μακρόχρονης φιλίας με τον Δανό auteur), ο Ζαν-Μαρκ Μπαρ, ως Λίοπολντ Κέσλερ, θα γίνει καθρέφτης της ευρωπαϊκής μεταπολεμικής σύγχυσης και ήπιας απελπισίας, μεταγγίζοντας στο προσηνές βλέμμα του, όλη την αγωνία του ανθρώπου που βρίσκεται πιασμένος στα γρανάζια μιας τερατώδους μηχανής που λειτουργεί ερήμην του και τον αλέθει σταδιακά.

Θα ακολουθήσει το, κολοσσιαίου συναισθήματος, μεταφυσικό δράμα που λέγεται «Δαμάζοντας τα Κύματα», το αμφιλεγόμενο μιούζικαλ «Χορεύοντας στο Σκοτάδι», ο σαρκοβόρος αντι-αμερικανισμός των συγκλονιστικών μπρεχτικών ασκήσεων «Dogville» και «Manderlay», το προβοκατόρικο «Nymphomaniac», κι ο Ζαν-Μαρκ Μπαρ, θα είναι παντού το ίδιο υπέροχος, το ίδιο προσηλωμένος στη δική του αποστολή, να αποτυπώσει στη ματιά, την κίνηση, την εκφορά του λόγου και τον τονισμό της κάθε λέξης, μια βαθιά ανθρώπινη δυναμική, έναν ερμηνευτικό αυτοέλεγχο που, χωρίς υπερβολές ή την οποιαδήποτε εκζήτηση, αποζητά να εντοπίσει το φιλοσοφικό κέντρο κάθε ρόλου.

Εντός της κύριας αφήγησης, μια άλλη αφήγηση (ένα άλλο μοντάζ δηλαδή), ξεπροβάλλει. Ουσιαστικά, ο Ζαν-Μαρκ Μπαρ εφαρμόζει την κύρια λειτουργία του μοντάζ, τη διαλεκτική, με τον τρόπο που κατακυριεύει το κάδρο, «συνομιλώντας», υπό μία έννοια, με τον σκηνοθέτη. Με την παρουσία του και μόνο εντός του πλάνου, επιφορτίζει το πρόσωπό του με το καθήκον να αντιτάξει στη σκηνοθετική αρχιτεκτονική, ένα κρυφό παράθυρο αφηγηματικής “θέας” που δεν προβλεπόταν στο αρχικό σχέδιο. Λίγοι κινηματογραφικοί ηθοποιοί έχουν καταφέρει να προσδώσουν τέτοια μορφοποιητική ισχύ στο βλέμμα τους.

🐬DOLPHIN MAN ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ!🐬

Photo Competition #MyBlueEurope

Οι συμμετέχοντες μπορούν να προσθέσουν στην εκδήλωση μέχρι και 10 δικές τους φωτογραφίες με θέμα τη θάλασσα, ποτάμια ή λίμνες από όλο τον κόσμο μέχρι τις 31/12 και να κερδίσουν: Το πρώτο βραβείο είναι μία καταδυτική εμπειρία με το Athens Divers Club και διαμονή στο Grand Resort Lagonissi. Τα επόμενα βραβεία είναι ένα online μάθημα με την Sara Campbell Discover Your Depths Freediving and Yoga, καταδυτικό εξοπλισμό από την Cressi και εισιτήρια για τις προβολές του Dolphin Man σε όλο τον κόσμο.