του Γιώργου Παπαδημητρίου

Όσκαρ ξενόγλωσσης ταινίας, 1956.

Ένα χρόνο μετά από το υπέροχο I Vitelloni, το πρώτο ίσως αριστούργημα της φελινικής φιλμογραφίας, το La Strada στέκει ως γέφυρα που ενώνει τους δύο κόσμους που σμίλευσαν το sui generis σύμπαν του Φεντερίκο Φελίνι: από τη μια, οι διδαχές και η παράδοση του ιταλικού νεορεαλισμού και από την άλλη το μπόλιασμα αυτή της κληρονομιάς με το ονειρώδες, λυρικό, τρυφηλό -αλλά πάντα σκληρό κάτω από την επιφάνεια- άγγιγμα του Φελίνι.

Το La Strada είναι η πρώτη ταινία που συναντούμε κάποιες από τις πινελιές που διαμόρφωσαν τον καμβά του μεγάλου μαέστρο του ιταλικού σινεμά. Από την τσιρκολάνα παιγνιώδη διάθεση, με τα καρναβαλικά μπουλούκια, τους θλιμμένους παλιάτσους, τους περιφερόμενους αρτίστες του δρόμου ως τη σκιαγράφηση ενός ανδρικού χαρακτήρα παγιδευμένου (κυριολεκτικά και μεταφορικά) μεταξύ ουρανού και γης και το τελικό επιμύθιο μιας απελπισμένης εξόδου προς το αδιέξοδο της θάλασσας. Ψήγματα μύθων και θρύλων και σκόρπια γιγαντωμένα θραύσματα από παιδικές μνήμες. Γουλιές από το αμνιακό υγρό μιας φαντασίωσης που προορίζεται να μείνει ατελέσφορη. Τρυφερότητα απέναντι στην αδυναμία του εγωπαθούς ανδρικού να αφεθεί στην αγάπη και να αγγίξει τη λύτρωση που του απλώνει το χέρι.

Οι παραπάνω εικόνες και εμμονές και στροβιλίζουν στο φελινικό τσίρκο που σχεδόν πάντα μαζεύει την πραμάτεια του λίγο πριν το φινάλε, απελευθερώνοντας μια ανυπολόγιστη ποσότητα μελαγχολίας. Το τσίρκο της ζωής χάνεται στο βάθος του ορίζοντα, οι οργανοπαίκτες, οι ταχυδακτυλουργοί, οι ακροβάτες και οι θηριοδαμαστές γνέφουν από μακριά, και η πλανεμένη ανδρική φιγούρα είτε αγκαλιάζει τη ματαιότητα είτε συντρίβεται από το βάρος του χρόνου και των επιλογών.

Το La Strada χαράζει μια ανεπιτήδευτη γραμμική πορεία, όπου ο δρόμος (σε αρμονία με τον τίτλο), στερημένος από την ανακούφιση μιας αφετηρίας και την ευλογία ενός προορισμού, φαντάζει ατελείωτος και προαιώνιος. Ο Ζαμπάνο (Άντονι Κουίν, σε μια υποτιμημένη ερμηνεία δωρικής λιτότητας), ένας άνδρας τραχύς, άξεστος και μονοδιάστατος, εθισμένος στο βάρβαρο παιχνίδι της επιβίωσης, αγοράζει την Τζεζολμίνα (Τζουλιέτα Μασίνα, η σύζυγος και αιώνιος έρωτας του Φελίνι) από την πάμφτωχη μητέρα της, σε μια αγοραπωλησία που τελείται με όρους σπαρακτικής απλότητας. Η Τζεζολμίνα είναι κάπως αλαφροΐσκιωτη και αφελής, «πειραγμένη στο μυαλό» όπως αναφέρει χαρακτηριστικά η μάνα της, αναγκασμένη να δραπετεύει νοερά από τη φυλακή ενός κόσμου υπερβολικά σκληρού για να είναι αληθινός. Σαν ένας θηλυκός Σαρλώ, περιφέρεται ασυντόνιστα, κατσουφιάζει και χαμογελά σαν μίμος, γουρλώνει τα βαθουλωμένα μάτια και συσπά το ρευστό της πρόσωπο, γεμάτη ανικανοποίητο παράπονο και ατελείωτη προσμονή.

Ένας σαρδανάπαλος σαλτιμπάγκος, για τον οποίο ο αθεράπευτος ρομαντισμός είναι ταυτόχρονα βάλσαμο και κουσούρι, που αναπτύσσει αίσθημα εξάρτησης για τον δυνάστη και αφέντη του. Οι δυο τους, ένα αταίριαστο αλλά τόσο ιδανικά αλληλοσυμπληρωμένο ντουέτο απόκληρων, περιδιαβαίνουν την καθημαγμένη μεταπολεμική Ιταλία, μια καμένη γη αποκαμωμένη από την ανέχεια και εξαντλημένα πνευματικά από τα δεινά του πολέμου και του σπαραγμού. Ο τυχοδιώκτης μασίστας, κάτι σαν ιταλική βερσιόν του Κουταλιανού, και η ονειροπαρμένη και αγαθόπιστη βοηθός του, ένας περιοδεύων θίασος μελαγχολίας (ιδανικό υπόστρωμα η σπαρακτική μουσική του Νίνο Ρότα) σε ένα κόσμο όπου ο καθένας το παλεύει όπως ξέρει και μπορεί, όπως λέει και το τραγούδι. Πίστη στα θαύματα και τις δεισιδαιμονίες, ιδιοτέλεια και κατεργαριά, υπόκλιση στην τρέλα, φυγή με όχημα τη φαντασία, όλοι οι δρόμοι είναι ανοιχτοί σε αυτό τον δρόμο που οδηγεί στο τελικό σύνορο της θάλασσας. Όπου ένας άνδρας, καθολικά ηττημένος από την αδυναμία του να παραδεχτεί τα αισθήματά του, θα αντικρίσει την αυγή, η οποία δεν θα του προσφέρει μια βίαιη ανακούφιση. Μια φευγαλέα γαλήνη του νου, μαζί με την επιβεβαίωση ότι η λύτρωση και οι απαντήσεις δεν θα έρθουν ποτέ.

Info

Ταινιοθήκη Θεσσαλονίκης – αίθουσα Σταύρος Τορνές (Αποθήκη 1, Λιμάνι, τηλ. 2310-378404)
Γενική είσοδος: 4€ // CineΚάρταF: 3€ // CineΚάρταF Gold: Δωρεάν

Πρόγραμμα προβολών του αφιερώματος

Κυριακή 20/10

21:00 La Strada

Δευτέρα 21/10

20:30 Γλυκιά ζωή 

Τρίτη 22/10

21.00 8 ½