Της Γκέλυς Μαδεμλή
Πώς περιηγείται κανείς στο προσωπικό αρχείο ενός ανθρώπου που άφησε μια ανυπολόγιστου μεγέθους κληρονομιά στην ιστορία του κινηματογράφου και του θεσμού που υπηρέτησε; Πώς μπορούν τα τεκμήρια αυτής της διευρυμένης διαθήκης να φέρουν κοντά τους ανθρώπους που συναντήθηκαν πραγματικά με αυτόν που έφυγε, σε κάποια από τις φαντασιακές ή τις επίγειες ζωές του; Ποιες ιστορίες αφηγούνται τελικά οι συνοδοιπόροι του, ανακαλώντας στοιχεία πέρα από τα λόγια, δηλαδή αισθήσεις και χειρονομίες – ή σκηνικά και props. Και ποιες ιστορίες αφηγούνται τα σπαράγματα με τον γραφικό του χαρακτήρα, οι φωτογραφίες με τα φθαρμένα χρώματα, τα επίσημα κρατικά έγγραφα και οι ανάγλυφες σφραγίδες που νομιμοποιούν κατά περίπτωση τη στάση ή τη μετάβαση; [Aκόμα κι αν για όσους έκαναν το σινεμά βίωμα και μέθοδο, και όχι χόμπι ή επάγγελμα, κάθε μετακίνηση κρύβει το παράδοξο: «I had nowhere to go», θα έλεγε ο Τζόνας Μέκας.]
Ένα βιβλίο αφιερωμένο στον Δημήτρη Εϊπίδη δεν θα μπορούσε παρά να ενώνει αυτές τις ιστορίες με τρόπο κινηματογραφικό: άλλοτε κάνοντας extreme close-up στα πολλά ξεχωριστά πρόσωπα μιας δημόσιας φιγούρας· άλλοτε διατηρώντας μεγάλο βάθος πεδίου για να χωρέσει όλο το τοπίο της παγκόσμιας ανεξάρτητης παραγωγής, έτσι όπως άλλαξε μέσα το έργο κάποιων θαρραλέων προγραμματιστών διεθνών φεστιβάλ· αλλά πάντα μ’ ένα ελεύθερο, συνειρμικό μοντάζ που γίνεται όχι από μνήμης –δηλαδή όχι με διάθεση ανασύνθεσης των γεγονότων–, αλλά από καρδιάς. Ένα βιβλίο που έγινε σε τόπους υπόγειους, αποσκευάζοντας τη βιβλιοθήκη του Δημήτρη Εϊπίδη – με τον τρόπο του Βάλτερ Μπένγιαμιν, μέσα σ’ έναν τόπο όπου «το πάθος συναντιέται με το χάος», ταξιδεύει τελικά σε πόλεις όπου ο εκλιπών άφησε το αποτύπωμά του. Ένα βιβλίο του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης για τον άνθρωπο που το καθόρισε δεν μπορεί να έχει τη μορφή αναθήματος: προσκαλεί θεατές και αναγνώστες να το κάνουν δικό τους, ενώνοντας τις φωνές τους με αυτές των ανθρώπων που γράφουν για τον Δημήτρη πέρα από τον μύθο του Εϊπίδη.
«Ο Δημήτρης επένδυε όλο του τον μισθό από τα μαθήματα κινηματογράφου που έκανε στο πανεπιστήμιο McGill, ενώ εγώ πουλούσα χόρτο και μαγικά μανιτάρια στην πανευτυχή πελατεία μου. Σε κάποια φάση της ζωής μας επί τέσσερις μήνες τρώγαμε μόνο αυγά ‒ αλήθεια! Πάντως ο Δημήτρης ήταν εξαιρετικός μάγειρας, ό,τι κι αν έπιανε στα χέρια του. Μου άρεσε ιδιαίτερα το σκορδάτο κοτόπουλο Poulet à-la-King, όπως και ο μεγαλειώδης μουσακάς του – φοβερή λιχουδιά! … Κύριος στόχος μας ήταν να παρουσιάζουμε στο κοινό μας στο Κεμπέκ τις πιο τολμηρές και εμπνευσμένες ταινίες του σύγχρονου κινηματογράφου. Αυτά και πολλά ακόμα τα χρωστάω/χρωστάμε σ’ αυτόν, le beau Grec!»
Κλοντ Σαμπερλάν
«Με ευγένεια, συμπόνια και συστολή, ο Δημήτρης απέφευγε τα φώτα και τη λάμψη των φεστιβάλ· προτιμούσε να βγαίνει με σκηνοθέτες, να πηγαίνει για φαγητό μαζί τους, να τους κάνει μέρος του δικτύου του. Και τι σκηνοθέτες! Μπέλα Ταρ, Κριστόφ Κισλόφσκι, Αμπάς Κιαροστάμι, Κριστιάν Μουντζίου, Θόδωρος Αγγελόπουλος, Ολιβιέ Ασαγιάς, Γκόραν Πασκάλιεβιτς, Αλεξάντερ Σοκούροφ… Ένας μυστικός δρόμος που οδηγεί στον Δημήτρη κρύβεται στη φωτογραφία του με τον Κλοντ Σαμπερλάν, έναν ακόμη συνοδοιπόρο του, στο κρεβάτι με τον Τζον Λένον και τη Γιόκο Όνο κατά τη διάρκεια της διαμαρτυρίας τους στο Μόντρεαλ. Πώς να βρέθηκε εκεί; Τι να έλεγαν άραγε; Αλλά και τούτο δεν είναι παρά ένα μέρος του μυστηρίου που καλύπτει αυτόν τον άνθρωπο που αγαπήσαμε. Ήταν εκεί, σαν τον Ζέλιγκ, βάζοντας τον εαυτό του στην ιστορία.»
Πιρς Χάντλινγκ
«Μια χρονιά εμφανίστηκε στο προφεστιβαλικό μας ραντεβού προσφέροντάς μου με καμάρι ένα μεγάλο, ρηχό και ελαφρώς στραπατσαρισμένο κουτί: “Iδού αυτό που ζητήσατε, μαντμαζέλ”. Λίγες μέρες πριν από την πτήση του από την Αθήνα τού είχα αναφέρει ειρήσθω εν παρόδω πως θα ήθελα πολύ να μου φέρει φρέσκα σύκα. Εγώ μπορεί να αστειευόμουν, αλλά να που τώρα είχα μπροστά μου είκοσι τέσσερα φρέσκα σύκα, ζουμερά, ώριμα, με τα υγρά τους να στάζουν. «Μα δεν είναι παράνομο να κουβαλάς φρέσκα φρούτα στο αεροπλάνο εκτός συνόρων» «Α, πολύ πιθανόν, αλλά πολύ το χαίρομαι να παραβιάζω τους κανόνες”, είπε με το χαρακτηριστικό του γέλιο.»
Αντρέα Πικάρντ
«Όταν τον αναλογίζομαι, ο Δημήτρης συχνά είχε μαύρα σύννεφα πάνω απ’ το κεφάλι του. Έβλεπε τον κόσμο και το μέλλον του κινηματογράφου με απαισιοδοξία. Αλλά ήταν εντελώς αντιφατικός. Μόλις ανακάλυπτε ένα νέο όραμα, ανταποκρινόταν με ενθουσιασμό και θεωρούσε αποστολή του να συστήσει αυτό το νέο όραμα στον κόσμο.»
Σάρα Ντράιβερ
«Θυμάμαι την πρώτη μας συνάντηση: ήταν στις αρχές της δεκαετίας του ’80 στο Ρότερνταμ. Καθόταν σ’ ένα μπαρ μαζί με τον Χούμπερτ Μπαλς και τον Άντι Έντζελ. Ένιωσα πως αυτοί οι τρεις δαιμόνιοι “Λεβιάθαν” με πέρασαν από αξιολόγηση, εμένα, έναν νεοσύλλεκτο, έναν εύθραυστο νέο από την Ανατολική Ευρώπη.
Μπέλα Ταρ
«Πέρα από το ντοκιμαντέρ είχε πάθος και με τα σκυλιά. Όπου κι αν ταξίδευε, τάιζε αδέσποτα σκυλιά στα πεζοδρόμια.»
Άλι Ντερκς
«Απ’ όλες τις παράξενες αγορές του Δημήτρη αυτή για την οποία τον πειράζαμε περισσότερο ήταν το ρύζι σε συσκευασία δέκα κιλών που αγόρασε στη Σιγκαπούρη κατά την αναχώρησή του από το Χονγκ Κονγκ, για το οποίο αναγκάστηκε να πληρώσει ένα εξωφρενικό ποσό ως υπέρβαρη αποσκευή.»
Αλμπέρτο Μπαρμπέρα
«Όταν ήμουν στην Ελλάδα ο Δημήτρης ετοίμασε ένα τηλεοπτικό πρόγραμμα διάρκειας μίας ώρας, προσκαλώντας τον κόσμο να βοηθήσει τα παιδιά από το Αφγανιστάν που βρίσκονταν σε μειονεκτική θέση. Αφότου προβλήθηκε η εκπομπή, οι Έλληνες μετέφεραν 50.000 ευρώ στον λογαριασμό της UNESCO, ένα ποσό με το οποίο σκάψαμε πηγάδια σε σαράντα σχολεία στο Αφγανιστάν. Έτσι, όχι μόνο οι Ιρανοί και οι Αφγανοί καλλιτέχνες που έδειξαν τη δουλειά τους στον κόσμο του σινεμά με τη βοήθεια του Εϊπίδη, αλλά ακόμα και τα παιδιά που πίνουν πλέον νερό απ’ τα πηγάδια στα σχολεία τους αγαπούν τον Δημήτρη.»
Μοσέν Μαχμαλμπάφ
«Μια χρονιά διάλεξε ένα έργο μου για την αφίσα του Φεστιβάλ. Το έργο απεικόνιζε έναν μοναχικό ναυτικό σε μια θάλασσα πλατιά (τώρα που γράφω αυτά μου ήρθε στο μυαλό ότι το έργο αυτό του ταιριάζει κατ’ ολίγον στην ψυχή του). Επίσης, μιλούσαμε για τον Μπουζιάνη κι ότι έψαχνε να βρει διακαώς έργα του. Μου είχε πει, μάλιστα, ότι πήγε στη Γερμανία να βρει τον γιο του Μπουζιάνη και να τον συναντήσει!»
Τάσος Μαντζαβίνος
«Η επίσημη ιδιότητα του Δημήτρη Εϊπίδη ήταν «προγραμματιστής». Συνέθετε προγράμματα για φεστιβάλ. Επέλεγε τις ταινίες με διαίσθηση και με αυτή την αίσθηση «που ξεκινά από την άκρη των δαχτύλων». Τον έζησα ως δημοσιογράφος και στο Φεστιβάλ του Ρέικιαβικ το 2006, όπου οργάνωσε την ενότητα New Visions (ήταν η χρονιά του τέλους των «Νέων Οριζόντων» στη Θεσσαλονίκη). Συνοδεύσαμε, εκείνες τις μέρες, και τον Αλεξάντερ Σοκούροφ σε ένα ρεπεράζ, στα απόκοσμα τοπία της Ισλανδίας, αναζητώντας χώρους για τον Φάουστ (δεν τον γύρισε τελικά εκεί). Μερικά χρόνια αργότερα ταξίδεψα και πάλι με τον Δημήτρη Εϊπίδη στο Φεστιβάλ του Τορόντο (2013), με το οποίο συνεργαζόταν από το 1987. Στον κατάλογο εκείνου του φεστιβάλ, κάτω από την φωτογραφία του, είχε απαντήσει και στο ερώτημα ποιες είναι οι δυο πιο αγαπημένες ταινίες του. Είχε διαλέξει τη Γεύση του κερασιού του Αμπάς Κιαροστάμι και τον Πορτοφολά του Ρομπέρ Μπρεσόν. Με αυτή τη σειρά.»
Μαρία Κατσουνάκη
«Εκτός από το να δείχνουν σπουδαίες ταινίες, οι Νέοι Ορίζοντες έκαναν τότε και τα καλύτερα πάρτι… Από βαθυστόχαστες κουβέντες μέχρι μεθυσμένες εξομολογήσεις, από σφιχτές αγκαλιές έως ξέφρενους χορούς, από ηδονικά φιλιά έως επώδυνα ατυχήματα που μία τουλάχιστον φορά έστειλαν έναν από τους καλεσμένους στο νοσοκομείο ‒ “Ω, είμαι θαυμάσια, ο Δημήτρης με φρόντισε εξαιρετικά” μας είπε όταν τον είδαμε μερικούς μήνες αργότερα στο Φεστιβάλ των Καννών‒, εκείνα τα βράδια είχαν όλη τη “δράση” και την τεταμένη ατμόσφαιρα, την απρόβλεπτη ορμή των όσων πριν από λίγη ώρα βλέπαμε στην οθόνη, συνέδεαν το underground με το καθωσπρέπει, έκαναν την πόλη κι όλους εμάς να ανακαλύπτουμε πως οι αγκυλώσεις, ο συντηρητισμός, η σοβαροφανής επιτήδευση δεν έχουν θέση ούτε στην οθόνη ούτε στη ζωή.»
Γιώργος Κρασσακόπουλος
Η δίγλωσση (ελληνικά και αγγλικά) έκδοση Εϊπίδης κυκλοφορεί τον Ιούνιο του 2021 από το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, σε επιμέλεια του Ορέστη Ανδρεαδάκη και σχεδιασμό του γραφείου Karlopoulos & Associates. Την εργοβιογραφία του Δημήτρη Εϊπίδη υπογράφει ο Γιάννης Παλαβός. Την έκδοση συνοδεύει εικονογράφηση με επτά πορτρέτα του Δημήτρη Εϊπίδη που ανατέθηκαν από το Φεστιβάλ σε εικαστικούς καλλιτέχνες (Λεωνίδας Γιαννακόπουλος, Ελένη Θεοφυλάκτου, Εμμανουήλ Μπιτσάκης, Βιβή Παπαδημητρίου, Στέφανος Ρόκος, Βασίλης Σελιμάς, Μανταλίνα Ψωμά), όπως κι ένα πρωτότυπο έργο του Τάσου Μαντζαβίνου.
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΡΟΒΟΛΩΝ – ΕΙΣΙΤΗΡΙΑ