του Γιάννη Σμοϊλη
Πώς θα μπορούσαμε να γιορτάζουμε το παρόν και το μέλλον του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης χωρίς να επιχειρήσουμε μια σύνδεση με το παρελθόν του; Το νόημα των γενεθλίων, άλλωστε, είναι να γιορτάζεις το γεγονός της γέννησής σου. Φέτος, λοιπόν, με αφορμή την επέτειο των 60 χρόνων του, το Φεστιβάλ αποφασίζει να θυμηθεί τη χρονιά εκείνη όπου ήρθε στον κόσμο – και, πιο συγκεκριμένα, τις ελληνικές ταινίες που βραβεύθηκαν στην πρώτη διοργάνωση, το 1960.
Καλύπτοντας μια ποικιλία κινηματογραφικών ειδών, απ’ το νουάρ στο δράμα εποχής κι απ’ την αισθηματική κωμωδία ως το ποιητικό ντοκιμαντέρ, οι πέντε ελληνικές ταινίες που κέρδισαν τα βραβεία στο πρώτο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης παραμένουν αγέραστα συναρπαστικές. Η καθεμία με τον τρόπο της.Το εμβληματικό πλέον ελληνικό φιλμ νουάρ «Έγκλημα στα παρασκήνια», σε σκηνοθεσία Ντίνου Κατσουρίδη και σενάριο Γιάννη Μαρή (βασισμένο στο ομώνυμο βιβλίο του), φέρνει το α λα Αγκάθα Κρίστι και Άρθουρ Κόναν Ντόιλ whodunnit μυστήριο στα εγχώρια κινηματογραφικά πράγματα της δεκαετίας του ‘60, δημιουργώντας σχολή.
Με δωρική και απέριττη φόρμα, λαμπερούς πρωταγωνιστές (ένας υπέροχος Αλέκος Αλεξανδράκης στον, αρχετυπικό για το είδος, ρόλο του δημοσιογράφου που «φυτρώνει εκεί που δεν τον σπέρνουν», η Μάρω Κοντού, ιδανική φαμ φατάλ, και ο Τίτος Βανδής, αξέχαστος ως επιθεωρητής Μπέκας) και μια αγωνιώδη ιστορία γεμάτη μίση και πάθη, το «Έγκλημα στα παρασκήνια» παραμένει, ακόμα και με τα σημερινά δεδομένα, μια απολαυστική ταινία είδους. (Βραβείο Β ́ γυναικείου ρόλου: Ζωρζ Σαρή – πρώτο ΦΚΘ).Διαχρονική αποδεικνύεται και η γοητεία της ταινίας του Νίκου Κούνδουρου «Το ποτάμι».Ένας από τους κορυφαίους δημιουργούς στην ιστορία του ελληνικού σινεμά σκηνοθετεί μια μεταφορά πάνω στην επιθυμία και το ανέφικτο της πλήρους πραγματοποίησής της που την τροφοδοτεί, συνδέοντας τις όχθες ενός ποταμού με τέσσερις παράλληλες ιστορίες έρωτα, τόλμης, φιλίας και απληστίας.
Η κάμερα του Κούνδουρου ζωντανεύει ένα σενάριο που συνυπέγραψε ο ίδιος μαζί με σημαντικούς μας λογοτέχνες, όπως ο Αντώνης Σαμαράκης και ο Ιάκωβος Καμπανέλλης, ενώ η μουσική του μεγάλου Μάνου Χατζιδάκι πλημμυρίζει τις εικόνες με λυρισμό. Το φιλμ απέσπασε το Βραβείο Σκηνοθεσίας και Μουσικής της Πρώτης Εβδομάδας Ελληνικού Κινηματογράφου στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης του 1960.
Ο «Μακεδονικός γάμος» δε, σχεδόν 60 χρόνια μετά την πρώτη του προβολή, είναι ακόμα σε θέση να στοιχειώνει τον θεατή. Μεγάλος ποιητής του ελληνικού κινηματογράφου, ο Τάκης Κανελλόπουλος σκηνοθέτησε το 1960 αυτό το επιβλητικό ντοκιμαντέρ μικρού μήκους για έναν παραδοσιακό γάμο στο Βελβεντό της Κοζάνης και απέσπασε το Βραβείο Καλύτερης Ταινίας Μικρού Μήκους στο πρώτο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης. Τα ήθη και τα έθιμα της επαρχίας στη Βόρεια Ελλάδα γίνονται αφορμή για τη δημιουργία ενός ανατριχιαστικού ποιήματος εικόνων, που διατηρεί ακέραια τη δύναμή του να συγκλονίζει μέσα σε 23, μόλις, λεπτά καθαρής κινηματογραφικής μαγείας.Και από τη Μακεδονία στις Κυκλάδες.
Ως γνωστόν, το καλοκαίρι στα ελληνικά νησιά ευνοεί τις ρομαντικές ιστορίες. Ο Δημήτρης Χορν και η Κάκια Αναλυτή στο «Μια του κλέφτη» ερωτεύονται στην Πάρο, αλλά το ειδύλλιό τους συνεχίζεται στην Αθήνα. Ο Δημήτρης Ιωαννόπουλος μεταφέρει στον κινηματογράφο ένα παλιότερο θεατρικό του έργο και χαρίζει στο κοινό του πρώτου Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης μια δροσερή αισθηματική κομεντί, την οποία ο υπέροχος Δημήτρης Χορν στολίζει με μια θαυμάσια ερμηνεία. Το Φεστιβάλ του 1960 τον τιμά με το Βραβείο Πρώτου Ανδρικού Ρόλου.Παραμένουμε στο ίδιο νησιωτικό σύμπλεγμα, για να θυμηθούμε ένα κλασικό ελληνικό φιλμ που γυρίστηκε στην Αντίπαρο.
Ο λόγος για τη «Μανταλένα» του Ντίνου Δημόπουλου, μια ταινία που έχει αφήσει βαθύ ίχνος στο συλλογικό ασυνείδητο αυτού του λαού. Η Αλίκη Βουγιουκλάκη που τραγουδά Χατζιδάκι μέσα στη βάρκα της είναι μια εικόνα ανεξίτηλα χαραγμένη στο εθνικό φαντασιακό. Η ταινία έφυγε απ’ το πρώτο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, το 1960, έχοντας αποσπάσει Βραβείο Σεναρίου, Πρώτου Γυναικείου Ρόλου στην απαστράπτουσα Αλίκη και Δεύτερου Ανδρικού Ρόλου για τον συγκινητικό Παντελή Ζερβό.
Πέντε ελληνικές ταινίες που μας θυμίζουν πώς ξεκίνησαν όλα και που θα έχουμε την ευκαιρία να απολαύσουμε στη μεγάλη οθόνη, 59 χρόνια μετά την πρώτη τους προβολή. Το Φεστιβάλ ανοίγει το άλμπουμ με τις φωτογραφίες από την παιδική του ηλικία και σας προσκαλεί σ’ ένα ταξίδι αναμνήσεων, με οδηγό τις ιερές μορφές του ελληνικού σινεμά.
Άλλος για τη βάρκα μας;