«Ήθελα να ’μαι ζωγράφος μοναχικός. Είχα μια πίστη καλογερίστικη για τη ζωγραφική, τον ασκητισμό, ονειρευόμουνα μια μοναξιά γεμάτη φως… Τα πρόδωσα όλα; Μου θόλωσε τον νου η θριαμβευτική ζωγραφική της κινούμενης εικόνας. Κι έκανα ταινίες.»

~ Νίκος Κούνδουρος

Τα λόγια του Νίκου Κούνδουρου αποκαλύπτουν τον άλλο του εαυτό, τον εικαστικό. Μια μεγάλη έκθεση του 60ού Φεστιβάλ παρουσιάζει τον άγνωστο Νίκο Κούνδουρο μέσα από ελαιογραφίες, σκίτσα, κοστούμια, μάσκες, επιστολές, ημερολόγια, σημειώσεις, προσωπικά αντικείμενα. Ο επιμελητής της έκθεσης, ιστορικός Τέχνης Γιώργος Μυλωνάς, μας ξεναγεί στο εικαστικό έργο του σκηνοθέτη. 

Από τα τελευταία έργα του ζωγράφου, σίγουρα το πιο αινιγματικό. Εδώ η γυναίκα που συνήθως υποτάσσεται από ισχυρές ζωώδεις μορφές (Μινώταυρος ή Κένταυροι) κυριαρχεί επάνω στο πρόσωπο ενός άνδρα που μόλις διακρίνεται, υπό τη σκέπη μιας σκοτεινής παρουσίας (ο τίτλος από περίφημο χαρακτικό του Γκόγια).

Η ταινία «Vortex ή το πρόσωπο της Μέδουσας», αφού δεινοπάθησε σε διάφορες χώρες, χαρακτηρίστηκε «ακατάλληλη». Εκεί, όμως, ο Κούνδουρος δείχνεται πιο ζωγραφικός από κάθε άλλη ταινία του, δημιουργώντας πλάνα μοναδικής εικαστικής δύναμης. Πολλά από τα «ανάρμοστα» για την εποχή ερωτικά πλάνα απηχούν τις ζωγραφικές του αναζητήσεις με μυθολογικά όντα και γυναίκες, που τιτλοφόρησε «Θεογαμία».

Εμβληματική θέση στην πορεία του Κούνδουρου κατέχει το πρόσωπο της Αντιγόνης. Από τα χρόνια της αυτοεξορίας του στο Παρίσι θέλησε να την κάνει ταινία, γι’ αυτό και σώζονται σχέδια, μακέτες και φωτογραφίες που της έχει αφιερώσει. Στην ταινία «Οι φωτογράφοι» (1998) επιχείρησε να μεταφέρει την τραγωδία στη σημερινή εποχή. 

Ανάμεσα στα πολλά σχεδιάσματα για ταινία, ο Κούνδουρος ήθελε να μεταφέρει το κρητικό ερωτικό έπος. Τελικά, χρόνια μετά, κατάφερε να το ανεβάσει στο Ηρώδειο με μουσική του Γιάννη Μαρκόπουλου και πρωταγωνιστή τον Μάριο Φραγκούλη (2000).

Το τρίπτυχο του Ευαγγελισμού όπου η Μαρία ταυτίζεται με την πατρίδα-Ελλάδα απηχεί καλύτερα, ίσως, από κάθε άλλο έργο του Κούνδουρου ένα ιδίωμα προσωπικό. Ο ζωγράφος δεν επηρεάζεται από τα τεχνοτροπικά ρεύματα του Παρισιού, αλλά έχει το βλέμμα στραμμένο πίσω, στη γενέτειρά του. «Ο Μακρυγιάννης ήταν ο γκουρού που μ’ έμαθε να ’μαι Ρωμιός, Έλληνας μέχρι το βάθος της ψυχής μου και του μυαλού μου» γράφει στον Μάνο Χατζιδάκι. Η αγάπη του για τη λαϊκή παράδοση εντοπίζεται στην πεποίθησή του ότι μέσα σ’ αυτή διατηρούνται αληθινά και ανόθευτα τα στοιχεία του ελληνισμού.

Έκθεση Νίκου Κούνδουρου στο 60ό ΦΚΘ