TIFF58 – Το σινεμά αλλάζει. Τα φεστιβάλ;

Του Ορέστη Ανδρεαδάκη

Μια φορά και έναν καιρό, ένας κύριος που τον έλεγαν Αντρέ Μπαζέν, αποφάσισε να αλλάξει τον τρόπο που βλέπουμε και καταλαβαίνουμε τον κινηματογράφο. Τον μελέτησε προσεκτικά και έγραψε εξαίσια κείμενα εισάγοντας ένα νέο σύστημα ερμηνείας των κινηματογραφικών ταινιών, σχολών και ρευμάτων: την κινηματογραφοφιλία.

Η αρχή έγινε με το περιοδικό Cahiers du Cinéma που ίδρυσε ο Μπαζέν ενώ στη συνέχεια δεκάδες άλλα περιοδικά και θεωρητικοί σε όλο τον κόσμο ανέπτυξαν αυτό το σύστημα ερμηνείας (ο ίδιος ο Μπαζέν δεν πρόλαβε, αφού πέθανε το 1958) χωρίς να συνειδητοποιήσουν ότι είχε ημερομηνία λήξεως διότι δεν μπορούσε να προβλέψει τις αλλαγές του κινηματογράφου.

Και αυτή η ημερομηνία ήρθε το 1996 όταν η Σούζαν Σόνταγκ ανήγγειλε τον θάνατό της κινηματογραφοφιλίας και ίσως και τον θάνατο του ίδιου του κινηματογράφου, ο οποίος-όπως ισχυρίστηκε η αιρετική αυτή διανοούμενη- είχε ανάγκη να αναγεννηθεί μέσω μιας νέας αγάπης (cine-love) γι αυτόν.

Και φτάσαμε ξαφνικά σε ένα πεδίο σύγχυσης (να το ονομάσω πεδίο μάχης;) μέσα στο οποίο οι παλιοί κινηματογραφόφιλοι άρχισαν να συγκρούονται με τις αλλαγές που εισέβαλαν από παντού, πιστεύοντας ότι υπερασπίζονται μια, ούτως ή άλλως χαμένη “κινηματογραφική καθαρότητα”.

Ελάχιστοι συνειδητοποίησαν εγκαίρως ότι αυτές οι αλλαγές δεν έρχονταν για να καταστρέψουν τον κινηματογράφο, αλλά να τον αναγεννήσουν με τον τρόπο που ονειρεύτηκε η Σόνταγκ.

Αυτή η αναγέννηση όμως, μάλλον ερχόταν από την αντίθετη κατεύθυνση.

Ναι είναι αλήθεια ότι τα τελευταία χρόνια οι κινηματογραφικές αίθουσες δέχονται τεράστιες πιέσεις κι ότι οι θεατές που βλέπουν ταινίες στην μεγάλη οθόνη είναι ίσως λιγότεροι από αυτούς που βλέπουν τηλεοπτικές σειρές στην μικρή οθόνη.

Είναι όμως επίσης αλήθεια ότι οι πιο ενδιαφέρουσες κινηματογραφικές επαναστάσεις αυτών των τελευταίων χρόνων, δεν εμφανίστηκαν ούτε στην μεγάλη ούτε στην μικρή οθόνη, αλλά σε χώρους που δεν τους είχαμε προβλέψει.

Το VR (το virtual reality, δηλαδή η εικονική πραγματικότητα) είναι ίσως η σημαντικότερη και η πλέον εντυπωσιακή από αυτές. Υπάρχουν όμως και άλλες, καθώς ο κινηματογράφος πολιορκεί τα εικαστικά και οι κινούμενες εικόνες συνυφαίνονται με τις ακίνητες και γίνονται μέρος πολυμορφικών εγκαταστάσεων.

Δεν μπορούμε λοιπόν να υπερασπιζόμαστε μια αδιέξοδη νοσταλγία απαιτώντας από τον κινηματογράφο να μείνει κολλημένος στο παρελθόν του -όσο ένδοξο κι αν ήταν αυτό.

Έτσι το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης αποφάσισε να ανοίξει δίαυλο επικοινωνίας με αυτές τις αλλαγές, αρχίζοντας με την καθιέρωση ενός δεύτερου Επίσημου Διαγωνιστικού Τμήματος για VR. Ακριβώς δίπλα στις παραδοσιακές μας αίθουσες (για την ακρίβεια στο INVR-Virtual Reality Thessaloniki στην καρδιά της Θεσσαλονίκης-Αριστοτέλους 6) υποδεχόμαστε 10 μικρού μήκους ταινίες οι οποίες προσφέρουν έναν εντελώς διαφορετικό τόπο / τρόπο κινηματογραφικής απόλαυσης 360ο.

Δεν ξέρω αν το VR θα καταφέρει τελικά να αναγεννήσει τον κινηματογράφο ή αν θα πεθάνει και αυτό όπως περίπου έγινε με το 3D, είμαι όμως σίγουρος ότι τα ερωτήματα που έθεσε η έλευσή του θα προσφέρουν εξόχως χρήσιμες απαντήσεις. Και είμαι επίσης σίγουρος ότι η παραδοσιακή αίθουσα με το παραλληλόγραμμο κάδρο των τεσσάρων ασφυκτικών του γραμμών, δεν μπορεί πια να είναι ο μόνος τρόπος κινηματογραφικής παρουσίασης.

Αυτό σημαίνει ότι θα πεθάνει η κινηματογραφική αίθουσα; Σίγουρα όχι. Η αίθουσα θα συνυπάρξει και με το VR και με τις εικαστικές εγκαταστάσεις και με τις προβολές σε μη κινηματογραφικούς χώρους. Και γι αυτό είναι λάθος να δίνουμε μάχες με ανεμόμυλους όταν μπορούμε να τους κάνουμε να γυρίζουν με τρόπο που είναι χρήσιμος και αναγκαίος.

Thessaloniki International Film Festival