Τα μεγάλα ψαλίδια του σινεμά

Του Γιάννη Σμοΐλη

Στη φετινή διοργάνωση, το Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης τιμάει μια τέχνη αθόρυβη και διακριτική, αλλά συγχρόνως θεμελιώδη όχι μόνο για την ουσία της κινηματογραφικής εμπειρίας, αλλά και γι’ αυτό που την καθιστά εφικτή: τη ροή και την ανάπτυξη του φιλμικού χρόνου. Ένα μεγάλο αφιέρωμα στο μοντάζ –με masterclasses, συζητήσεις, carte blanche και μια ειδική έκδοση–  δεν θα μπορούσε να μην τιμά τους ανθρώπους που είναι υπεύθυνοι γι’ αυτή τη χρονική ροή ανάπτυξης που ονομάζουμε κινηματογραφική αφήγηση. Χωρίς αυτούς, οι ταινίες που αγαπάμε δεν θα ήταν οι ίδιες. Πιθανώς, και εμείς οι ίδιοι θα τις αγαπούσαμε λιγότερο. Το βροντερό παρόν και το λαμπρό μέλλον του μοντάζ, λοιπόν, παίρνουν υπόσταση μέσα από τη δουλειά αυτών των ανθρώπων. Άλλοι νέοι στον χώρο, άλλοι πιο έμπειροι, όλοι τους όμως εξίσου εξοπλισμένοι για να… κόψουν την κορδέλα, εγκαινιάζοντας το κινηματογραφικό αύριο.

Ρόλαντ Βάις

Ακάματος, αέναα επινοητικός, ιδιαίτερα παθιασμένος στην προσπάθειά του να συλλάβει (και να αποδώσει στην εντέλεια) την ηχητική λεπτομέρεια που κάνει τη διαφορά στην ατμόσφαιρα, ο ηχητικός μοντέρ Ρόλαντ Βάις έχει βάλει τη σφραγίδα του σε αμέτρητες αμερικανικές ταινίες και σειρές. Σε τέτοιο βαθμό, μάλιστα, που δεν θα ήταν υπερβολή να υποστηρίξει κανείς ότι ο τρόπος που «ακούγονται» τόσο το σύγχρονο αμερικανικό σινεμά (μεγάλου κοινού και όχι μόνο) όσο κι η υψηλής ποιότητας αμερικανική τηλεόραση έχει κάτι το χαρακτηριστικά δικό του. Υπήρξε έξι φορές υποψήφιος για βραβείο Emmy για τη δουλειά του στον ήχο, ενώ έχει κερδίσει τρία Primetime Emmy Awards – ένα από αυτά για τον ηχητικό σχεδιασμό της εξαιρετικής σειράς Boardwalk Empire, σε παραγωγή του Μάρτιν Σκορσέζε. Ο Ρόλαντ Βάις, ο οποίος εκτός από τον Σκορσέζε, έχει συνεργαστεί με τον Ανγκ Λι και τον Μάικλ Μουρ, έρχεται με το foley team του στο Φεστιβάλ και δείχνει live στο κοινό πώς ενσωματώνεται ο ήχος στην κινηματογραφική εικόνα.

Κλερ Άθερτον

Σταθερή συνεργάτιδα της –εμβληματικής για το ευρωπαϊκό σινεμά– βελγίδας δημιουργού Σαντάλ Ακερμάν, η Κλερ Άθερτον εξασκεί την τέχνη του μοντάζ εδώ και 37 χρόνια. Ταυτόσημες ως προς το κινηματογραφικό αποτύπωμα, με μεγάλο μέρος της γοητείας του έργου της Ακερμάν να προέρχεται από τον τρόπο με τον οποίο το γονιμοποιήσε το μοντάζ της Άθερτον, οι δυο τους ξεκινούν να συμπορεύονται το 1993, με το ντοκιμαντέρ From the East, που σκηνοθετεί η Άκερμαν. Η Άθερτον μοντάρει με έναν εντελώς ιδιαίτερο και απόλυτα χαρακτηριστικό τρόπο, που βασίζεται στο ένστικτο, στην ευαισθησία και στην αυστηρή προσήλωση στο ουσιώδες, έχοντας πάντα ως στόχο να μεταδώσει την αίσθηση του πώς είναι να βρίσκεσαι παρών στη στιγμή. Το 2019, το Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Λοκάρνο τίμησε τη σπουδαία αυτή μοντέζ με το ειδικό βραβείο Vision Award Ticinomoda, που απονέμεται σε ανθρώπους που ανανέωσαν την κινηματογραφική εικονογραφία μέσα από το δημιουργικό τους έργο.

Άνε Εστερούντ & Γιάνους Μπιλέσκοφ Γιάνσεν

Η Άνε Εστερούντ και ο Γιάνους Μπίλεσκοφ Γιάνσεν, το δημιουργικό δίδυμο που ευθύνεται για το μοντάζ της ταινίας του Τόμας Βίντερμπεργκ, Άσπρο πάτο (που κέρδισε φέτος το Όσκαρ Διεθνούς Ταινίας), έχουν αφήσει ευδιάκριτο ίχνος στην ευρωπαϊκή κινηματογραφία εδώ και αρκετά χρόνια. Μοντέρ του Βίντερμπεργκ και σε προηγούμενα φιλμ του, όπως το πολύ αγαπητό σε μεγάλη μερίδα του κινηματογραφόφιλου κόσμου, Το κυνήγι, έχουν να επιδείξουν εξαιρετικές δουλειές τόσο ως δίδυμο όσο και μεμονωμένα (δίπλα σε σκηνοθέτες όπως ο Νίκολας Βίντινγκ Ρεφν και ο Μπίλε Όγκουστ, μεταξύ άλλων). Η Άνε και ο Γιάνους έχουν κερδίσει πλήθος από βραβεία, ενώ το 2016 απέσπασαν από κοινού το European Film Award για το μοντάζ στην ταινία Το κοινόβιο, και πάλι του Τόμας Βίντερμπεργκ.

Ραούλ Μόρα

Από τα πιο πρόσφατα μέλη της άτυπης λέσχης με τα μεγάλα ταλέντα του μοντάζ, ο Ραούλ Μόρα μοντάρει τηλεοπτικές σειρές στην πατρίδα του, την Ισπανία, για πάνω από μια δεκαετία, αλλά ήταν η τεράστια επιτυχία της σειράς του Netflix, La casa de papel, που έκανε περισσότερους ανθρώπους να προσέξουν τη δουλειά του. Νευρώδη κοψίματα, τέλειες εναλλαγές μεγάλων σε διάρκεια και σύντομων λήψεων, άψογη αίσθηση του αφηγηματικού ρυθμού, επιδέξια εξισορρόπηση ανάμεσα στις (πολλές) υποπλοκές. Με δυο λόγια, το μοντάζ της νέας τηλεοπτικής –αλλά με έντονο κινηματογραφικό άρωμα– εποχής στα καλύτερά του.

Γιώργος Μαυροψαρίδης

Τα βραβεία και οι συνεργασίες του Γιώργου Μαυροψαρίδη δεν αφήνουν το παραμικρό περιθώριο αμφιβολίας: ένας από τους κορυφαίους μοντέρ παγκοσμίως σήμερα είναι Έλληνας. Η οσκαρική υποψηφιότητά του, το 2019, στην κατηγορία του Καλύτερου Μοντάζ για την ταινία Η ευνοούμενη του Γιώργου Λάνθιμου (η θεσπέσια δουλειά του στο φιλμ τού απέφερε το Βραβείο Καλύτερου Μοντέρ από την Ευρωπαϊκή Ακαδημία Κινηματογράφου), απλώς επισφραγίζει κάτι που αποτελούσε κοινή πεποίθηση στα εγχώρια κινηματογραφικά πράγματα εδώ αρκετά χρόνια. Όταν μοντάρει ο Μαυροψαρίδης, πάντα κάτι όμορφο προκύπτει. Ο Νίκος Γραμματικός, ο Τάσος Μπουλμέτης, ο Γιώργος Πανουσόπουλος, ο Γιώργος Λάνθιμος, αλλά και ο πρόσφατα αδικοχαμένος Σταύρος Τσιώλης, προφανώς θα συμφωνούσαν.

Γιάννης Χαλκιαδάκης

Αρκεί μια γρήγορη ματιά στις ταινίες που έχει μοντάρει ο βραβευμένος από την Ελληνική Ακαδημία Κινηματογράφου Γιάννης Χαλκιαδάκης (οι περισσότερες εκ των οποίων έχουν αποσπάσει διακρίσεις σε μεγάλα διεθνή φεστιβάλ, όπως στις Κάννες, στο Βερολίνο, στη Βενετία, στο Σάντανς, στο Ρότερνταμ, στο Λοκάρνο), για να καταλάβει κανείς ότι πρόκειται για μια σπουδαία περίπτωση έλληνα μοντέρ. Το σύγχρονο ελληνικό σινεμά έχει ως εμπροσθοφυλακή τους σκηνοθέτες που ανοίγουν καινούργιους δρόμους, έχει όμως και τους μοντέρ που –αθόρυβα και σχεδόν στα κρυφά– μορφοποιούν το όραμα των προηγούμενων, συμβάλλοντας καθοριστικά στην ιδανική αποτύπωση της κινηματογραφικής τους γλώσσας. Ο Γιάννης Χαλκιαδάκης είναι αυτή ακριβώς η περίπτωση.

Λάμπης Χαραλαμπίδης

Μοντέρ ταινιών του Κώστα Γαβρά (Ενήλικοι στο δωμάτιο), του Άγγελου Φραντζή (Ευτυχία), του Αλέξη Αλεξίου (Τετάρτη 4:45), του Κωνσταντίνου Γιάνναρη (Το ξύπνημα της άνοιξης), του Μενέλαου Καραμαγγιώλη (J.A.C.E), αλλά κι ενός ανολοκλήρωτου φιλμ του Θεόδωρου Αγγελόπουλου, μεταξύ άλλων, ο Λάμπης Χαραλαμπίδης αποτελεί έναν από τους κυριότερους και πιο ταλαντούχους εκπροσώπους του νέου κύματος στο ελληνικό μοντάζ. Ισορροπώντας επιδέξια ανάμεσα στο υποβλητικό, στο βραδύκαυστο και στο εκρηκτικό, ο –τρεις φορές βραβευμένος από την Ελληνική Ακαδημία Κινηματογράφου– Χαραλαμπίδης προσκομίζει σε σταθερή βάση ακλόνητες αποδείξεις που πιστοποιούν ότι ο μοντέρνος ελληνικός κινηματογράφος οφείλει τα μέγιστα στους μοντέρ του.

Πάνος Βουτσαράς

Περισσότερα από είκοσι χρόνια ενεργός στα κινηματογραφικά και τηλεοπτικά πράγματα, ο Πάνος Βουτσαράς έχει μοντάρει πάνω από 15 ταινίες μεγάλου μήκους, 50 ταινίες μικρού μήκους, όπως και πλήθος από ντοκιμαντέρ, τηλεοπτικές παραγωγές και διαφημιστικά σποτ. Πολυβραβευμένος, με τεράστια εμπειρία, και τη δουλειά του να έχει προβληθεί σε δεκάδες φεστιβαλικές διοργανώσεις ανά την υφήλιο (μεταξύ των οποίων, στα φεστιβάλ του Βερολίνου, της Βενετίας και του Τορόντο), ο Βουτσαράς αποτελεί ακόμα μια εκλεκτή περίπτωση έλληνα μοντέρ που μορφοποιεί, σταθερά, ήσυχα και με συνέπεια, την ελληνική κινηματογραφική γλώσσα του μέλλοντος. Η συνεργασία του με τον Αλέξανδρο Βούλγαρη (The Boy) στις ταινίες του τελευταίου, Κλαις; και Ροζ, συγκαταλέγεται ανάμεσα στις πιο ιδιοσυγκρασιακές και πρωτότυπες στιγμές του ελληνικού μοντάζ.

Γουόλτερ Μερτς

Ένας αληθινός θρύλος του κινηματογραφικού και του ηχητικού μοντάζ (ο οποίος έχει υπάρξει, επίσης, σκηνοθέτης και σεναριογράφος), ο Γουόλτερ Μερτς έχει συνδέσει το όνομά του με την πιο σπουδαία περίοδο ενός από τους μεγαλύτερους κινηματογραφικούς δημιουργούς, του Φράνσις Φορντ Κόπολα. Μοντέρ και ηχητικός μοντέρ στην τριλογία των Νονών, στη Συνομιλία (πρώτη του οσκαρική υποψηφιότητα για ηχητικό μοντάζ), στο Αποκάλυψη, Τώρα! (για τον ηχητικό σχεδιασμό του οποίου απέσπασε και το πρώτο του Όσκαρ), ο Μερτς δεν είναι απλώς ένας τεράστιος τεχνίτης που άφησε τη σφραγίδα του στο κλασικό αμερικανικό σινεμά, αλλά και ένα αναπόσπαστο κομμάτι της κινηματογραφικής ιστορίας. Το 1996, συνεργάζεται με τον Άντονι Μινγκέλα στην οσκαρική επιτυχία Ο Άγγλος Ασθενής, κερδίζοντας δύο ακόμα αγαλματίδια, τόσο για το μοντάζ όσο και για τον ηχητικό σχεδιασμό της ταινίας, προσθέτοντας ένα ακόμη γαλόνι στην πλούσια καριέρα του.  Μη χάσετε το υπέροχο κείμενό του για το μοντάζ στην ειδική έκδοση του φεστιβάλ.

Γιώργος Λαμπρινός

Ο Γιώργος Λαμπρινός (γιος του σκηνοθέτη Φώτου Λαμπρινού) είναι ένας από τους πλέον αναγνωρισμένους έλληνες μοντέρ: υποψήφιος για Σεζάρ Καλύτερου Μοντάζ στο Κεφάλαιο του Κώστα Γαβρά (την πρώτη του ολοκληρωμένη δουλειά ως μοντέρ), το οποίο και απέσπασε τελικά για την ταινία Μετά τον Χωρισμό του Ξαβιέ Λεγκράν, νικητής του βραβείου Ίρις της Ελληνικής Ακαδημίας Κινηματογράφου για το μοντάζ του Xenia, που σκηνοθέτησε ο Πάνος Χ. Κούτρας, αλλά και φετινός οσκαρικός υποψήφιος στην κατηγορία του Καλύτερου Μοντάζ, για την ταινία Ο πατέρας του Φλοριάν Ζελέρ. Η πρόσφατη αυτή επιτυχία έκανε το όνομά του ευρύτερα γνωστό, πιστοποιώντας πως ο Λαμπρινός έχει βάλει πλώρη για ακόμα πιο σπουδαία επιτεύγματα. Η συνολική πορεία του, εξάλλου, αποτελεί ένα ακόμα σημαντικό τεκμήριο που αποδεικνύει πως το ελληνικό μοντάζ διανύει μια χρυσή περίοδο εντυπωσιακής ακμής. Μη χάσετε την συνέντευξή του με την σκηνοθέτιδα Ελίνα Ψύκου στην ειδική έκδοση του φεστιβάλ για το μοντάζ.

MASTERCLASS “ΚΟΨΕ ΚΑΤΙ – ΤΟ ΜΟΝΤΑΖ ΚΑΙ ΤΑ ΜΥΣΤΙΚΑ ΤΟΥ”

ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΜΟΝΤΑΖ

Thessaloniki International Film Festival