Του Γιώργου Παπαδημητρίου
Σε μια εποχή που παλεύει να αποτινάξει δεσμά και στερεότυπα, η τέχνη του ντοκιμαντέρ επωμίζεται μια ιερή αποστολή: ανοίγει νέους δρόμους, δίνει φωνή σε όσους ένιωθαν φιμωμένοι και εξόριστοι στην ίδια τους τη ζωή. Την ίδια στιγμή, τα κινηματογραφικά φεστιβάλ καλούνται να γίνουν ο φορέας της αλλαγής, το παράθυρο που προσκαλεί το βλέμμα μας να ταξιδέψει σε κόσμους πολύχρωμους, αυτόφωτους και παραγνωρισμένους. Η σημασία ενός βραβείου όπως το Mermaid Award υπερβαίνει κατά πολύ την ανάδειξη και επιβράβευση των κινηματογραφικών αρετών, της σκηνοθετικής μαεστρίας, της καλλιτεχνικής αρτιότητας – χωρίς φυσικά να παραγνωρίζει οτιδήποτε από τα παραπάνω. Οι δώδεκα ταινίες που διαγωνίζονται για το Mermaid Award του 23ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης ξεδιπλώνουν ιστορίες θάρρους και αυταπάρνησης, ιστορίες διαφορετικότητας και αυτοπροσδιορισμού, σκιαγραφώντας τους πρωταγωνιστές ενός αγώνα που ξεκινά από το προσωπικό και καταλήγει στο πανανθρώπινο.
Transgender, transfeminine, transmasculine, intersex, genderqueer, non-binary, gender nonconforming, a-gender. Πόσο εξοικειωμένοι είμαστε αλήθεια με αυτούς τους όρους; Μπορούμε να συλλάβουμε το περιεχόμενό τους; Στην πραγματικότητα, οι λέξεις αυτές συμπυκνώνουν και καθρεφτίζουν την ίδια τη ζωή. Είναι το νερό που πίνουμε, το οξυγόνο που ανασαίνουμε, το γέλιο και το δάκρυ μας, το πρώτο φιλί και το πιο βαθύ μας χαμόγελο. Είναι η διαχρονική ανάγκη του ανθρώπου να φτιάχνει τη δική του ταυτότητα και να ταξιδεύει με τις δικές του συντεταγμένες. Η ανθρώπινη γλώσσα δεν είναι μουσειακό έκθεμα, ούτε κάποιο πολυκαιρισμένο βιβλίο με προκαθορισμένους ορισμούς. Η γλώσσα είναι διαδικασία, είναι ενέργεια, είναι αλλαγή και εξέλιξη. Η γλώσσα πάλλεται ολοζώντανη και γεννά λέξεις. Και οι λέξεις αυτές είναι όπλο και λουλούδι μαζί. Δίνουν σχήμα και μορφή στις σκέψεις και στα αισθήματα, χαρίζουν πνοή και παλμό σε αυτό που αντιλαμβανόμαστε ως αλήθεια και πραγματικότητα. Είναι η πυξίδα που είναι μονίμως στραμμένη στην ομορφιά και στην ελευθερία.
Ο κόσμος μας προοδεύει και εξελίσσεται ατέρμονα, παρά τις δυσκολίες και τα εμπόδια που βάζουμε στον δρόμο του. Είναι η φυσική πορεία των πραγμάτων, είναι η αέναη κίνηση προς τα εμπρός που δεν αναχαιτίζεται ποτέ. Και το σινεμά θα είναι πάντα στην πρώτη γραμμή. Αιχμή του δόρατος και κυματοθραύστης, πασπαρτού που ξεκλειδώνει τις προκαταλήψεις, μεγεθυντικός φακός που ξορκίζει την ασχήμια και υμνεί την ομορφιά. Το Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης και το Mermaid Award καθρεφτίζουν την πιο βαθιά αλήθεια που κρύβει μέσα του ο κινηματογράφος: την αδιαπραγμάτευτη αποδοχή του Άλλου, μακριά από δισταγμούς και αστερίσκους.
Στο ντοκιμαντέρ Όταν ο Όλυμπος συγκρούεται με τις πάμπες (Διεθνές Διαγωνιστικό, διεθνής πρεμιέρα), ένας εβδομηντάχρονος καλλιτέχνης καλείται να διαχειριστεί τα σημάδια που αφήνει ο χρόνος στα έργα και στο σώμα του. Ένα πορτρέτο του Ρικάρντο Σινάλι, γυρισμένο ανάμεσα στο Λονδίνο και τις αχανείς πεδιάδες της Αργεντινής. Αμέσως μετά, ετοιμαστείτε να γνωρίσετε τον Τζέι Τζέι Προφέρες, τον ξεχασμένο βασιλιά του πορνό της Ουάσινγκτον και θρυλική μορφή του αγώνα για τα δικαιώματα των γκέι στα 60s και στα 70s, που βρίσκεται στο επίκεντρο του ντοκιμαντέρ Τα πορνό του θείου Τζιμ (Διεθνές Διαγωνιστικό, παγκόσμια πρεμιέρα).
Τα Χρώματα του Τόμπι (Ανοιχτοί Ορίζοντες, ελληνική πρεμιέρα) μάς ταξιδεύουν σε ένα χωριουδάκι της Ουγγαρίας, όπου ένας δεκαεξάχρονος βρίσκει το θάρρος να δηλώσει ανοιχτά τη διεμφυλική του ταυτότητα, αποκτώντας το όνομα Τόμπι. Μια συγκινητική ιστορία για την απελευθέρωση, τη χάραξη των προσωπικών ορίων και την αποδοχή. Από την Ουγγαρία μεταφερόμαστε στην Ιταλία και στο ντοκιμαντέρ Για τον Λούτσιο (Ανοιχτοί Ορίζοντες, ελληνική πρεμιέρα), ένα οπτικοακουστικό ταξίδι στην αντισυμβατική ζωή του τραγουδοποιού Λούτσιο Ντάλα. Οι στίχοι και η μουσική του διάσημου καλλιτέχνη δίνουν σάρκα και οστά σε μια άλλη Ιταλία, κάτω από την επιμελή βιτρίνα, στον τόπο όπου βρίσκουν καταφύγιο τα αουτσάιντερ και οι καταραμένοι του περιθωρίου.
Το ντοκιμαντέρ Ένας ασυνήθιστος άνδρας (Ανοιχτοί Ορίζοντες, ελληνική πρεμιέρα) ρίχνει μια διεισδυτική ματιά στη ζωή του ενός αληθινού ειδώλου της τρανς κουλτούρας, του μουσικού Μπίλι Τίπτον. Τρανς καλλιτέχνες αναπλάθουν τον βίο ενός αυθεντικού εκφραστή της προσωπικής ελευθερίας, ο οποίος επέλεξε να πορευτεί μακριά από τις συμβάσεις και τα στερεότυπα. Συνέχεια με το ντοκιμαντέρ Άλβιν Έιλι (Ανοιχτοί Ορίζοντες, ελληνική πρεμιέρα), που σκιαγραφεί το αποκαλυπτικό πορτρέτο ενός οραματιστή καλλιτέχνη. Με αφηγητικό όχημα τα λόγια του ίδιου του Έιλι, γνωρίζουμε σε βάθος έναν σαγηνευτικό άνθρωπο, που προτίμησε να χτίσει έναν δικό του κόσμο παρά να ενταχθεί σε μια κοινωνία που τον απέρριπτε. Επόμενη στάση το ντοκιμαντέρ Y.Γ. Παρακαλώ, κάψτε αυτό το γράμμα (Ανοιχτοί Ορίζοντες, ελληνική πρεμιέρα), που περιπλανιέται στα 50s και μας συστήνει την drag queen κοινότητα της Νέας Υόρκης, σε μια συγκινητική αναδρομή στις ιστορίες ανθρώπων που έδωσαν αγώνα για να ζήσουν σύμφωνα με τις επιθυμίες τους και όχι με γνώμονα τις επιταγές της κοινωνίας.
Ένας σκηνοθέτης κλείνει ραντεβού με αγνώστους μέσω ενός app για γνωριμίες και τους ζητά να γυρίσουν μαζί μια ταινία. Το ντοκιμαντέρ Πράξεις αγάπης (Διεθνές Διαγωνιστικό «Newcomers», ευρωπαϊκή πρεμιέρα) ξεδιπλώνει μια θραυσματική ιστορία για την αγάπη, την απογοήτευση και την επιθυμία, σε μια αισθησιακή εξερεύνηση της ομοφυλόφιλης οικειότητας που τρυπώνει κάτω από το δέρμα της σεμνοτυφίας. Στα Ιζήματα (Διεθνές Διαγωνιστικό «Newcomers», διεθνής πρεμιέρα), έξι τρανς γυναίκες κάνουν ένα ταξίδι στην επαρχία Λεόν της Ισπανίας, εξερευνώντας όχι μόνο τα μοναδικά τοπία, αλλά και τα βασικά συστατικά της προσωπικότητάς τους. Μια συναρπαστική και διασκεδαστική ιστορία για την ενσυναίσθηση, την ατομικότητα και την ανάγκη του ανήκειν.
Μια σκοτεινή ιστορία που διαδραματίστηκε στο Χρόνινχεν της Ολλανδίας –όπου τρεις άνδρες νάρκωσαν άλλους τρεις για να τους μεταδώσουν τον ιό HIV- αποτυπώνεται με ποιητικό λυρισμό στο ντοκιμαντέρ Γιορτή (>> Film Forward, ελληνική πρεμιέρα), διερευνώντας με μαεστρία ζητήματα ζωής, θανάτου και ηθικής. Στο ντοκιμαντέρ Ο πόλεμος του Μιγκέλ (>> Film Forward, ελληνική πρεμιέρα) γνωρίζουμε τον λιβανέζο Μιγκέλ, ο οποίος ζει στην Ισπανία ως εξόριστος ομοφυλόφιλος και αποφασίζει να επιστρέψει στη χώρα του για να αντιμετωπίσει τα φαντάσματα του παρελθόντος, σε συναρπαστική ιστορία για τη μάχη απέναντι στην καταπίεση και στη βία. Την ίδια στιγμή, Οι πικροδάφνες της αγαπημένης Πάολας Ρεβενιώτη (>> Film Forward, παγκόσμια πρεμιέρα) μάς προσκαλούν σε μια βόλτα στη νυχτερινή Αθήνα των απόκληρων και της απαγορευμένης επιθυμίας.
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΡΟΒΟΛΩΝ – ΕΙΣΙΤΗΡΙΑ
