The new self-destructive American Dream
By Dimitra Nikolopoulou
In Lauren Greenfield’s documentaries the extreme materialistic system reveals its sharpened teeth. The American documentary filmmaker chronicles the grandeur and the decline of a nouveau riche society that seems to ignore the dangers of being greedy. Sex, power, perfect body and fame, become currencies in the stock market of mass culture.
What was the defining moment that you decided to document this empire of consumption?
I had been chronicling the empire of consumption since the early 90s but I didn’t realize I would take it on as a meta-project until the financial crash of 2008. I covered the crash in many different regions — from the foreclosure crisis in California, to the financial crisis in Dubai and the ghost estates in Ireland and Iceland. When I observed hauntingly similar imagery and consequences ensuing from our addiction to more, as well an interconnected financial system that enabled our irrational acquisition frenzy in these diverse locations and cultures, I realized that the culture of materialism I had been documenting in the US had gone global. At the same time, I was filming Queen of Versailles and the irrationality of behavior became clear through the fact that the goal of the Siegels was so outsized — building the biggest house in America, a 90,000 square foot “palace of Versailles” in Florida, because living in a 26,000 mansion was not enough. The folly of the Siegels’ story showed me that my subject was addiction rather than plain greed.
You chronicle the perils of exaggeration and greed of the nouveau riche American society. In what way, the documentation of this extreme behavior affects you as an observer?
I don’t think that extreme behavior is interesting in its own right. I am interested in how it reflects the mainstream and teaches us something about ourselves, as well as how it is often not as “extreme” as it appears. But I often gravitate to extreme moments, situations, or characters that distill the influences that we can’t always see clearly in more moderate forms. The way we are influenced by the values of consumerism for example, or by popular culture, is a little bit like the air we breathe. It is all around us so we can’t always see it or discern its impact. But these forces, whose impact we can see more clearly in a Hollywood kid or an investment banker billionaire, also influence us on a daily basis. To me as a documentarian, this process is cathartic, as I am too part of the culture. I process my own desire for shiny things by documenting them and trying to understand why they have so much power over us. All this deconstructing, for my sake, and eventually for the audience, helps take away greed’s power and restore our agency.
You say that you look at the extreme to understand the mainstream. Can you share one thing that you have realized about the power of mainstream?
What I mean is that the values of materialism, image, bling, celebrity affect all of us — but in more subtle ways than in some of the characters portrayed in my films and photographs. I think this is proved by the way people have responded to the exhibit, the book and the film. They are not seeing it as a problem of “the other”— they are saying “I went home and hugged my child”, or “thought about how I can change”, or “how can we build a more sustainable world or get back to what matters?” They are seeing the work as a mirror that can provoke new decisions or change. 350,000 people have seen the exhibit at the Louisiana Museum in Denmark, many of them students, and millions have seen the film — this is the interest and engagement of the mainstream, and that interest particularly by young people is a reason for hope.
Money, sex, power, body image, fame. You’ve observed it all. Have you come across a moment when you thought about closing the camera? What is the most difficult thing you have ever filmed?
I think the hardest thing to film is people in pain. When pain comes from body image issues, well, that is particularly hard. When I made THIN about women with eating disorders, I witnessed so much pain, documenting women starving themselves, cutting themselves. And to think these outward expressions actually numb a worse pain inside, that is hard to witness, but of course, much harder for those going through it than for the filmmaker. And plastic surgery was also difficult in a similar way. Women are electively choosing to cut themselves and often don’t realize how physically serious the operation is. A face-lift was one of the hardest things to photograph and film because our face and our eyes are so sacrosanct and to see a face pulled off a person is like something from a horror movie. When I filmed Cathy getting plastic surgery in Brazil, as doctors used a different method of anesthesia, Cathy opened her eyes and appeared to wake up in the middle of surgery. That gave me a major fright. But the camera is also a mask that makes you brave. Whether it is filming a gory surgery or dead bodies in the street as a result of the drug war in Manila, I focus on the work, the story, the exposure, the composition and it is often only when I turn off the camera after having finished filming, that the trauma of the event sinks in.
A character of yours reminds us of Gordon Gekko’s quote from Wall Street, “greed is good”. After the global financial crisis, do you think people got their lesson?
I think many people in the Generation Wealth film learned lessons as a result of the global financial crisis or their own personal crises. But the question for us and them is whether these lessons are sustained, or is the change limited to the time of the suffering? Florian Homm, for instance, felt transformed as a result of what he learned, but Florian’s son and his girlfriend questioned whether he would go back to his old habits if he had the opportunity to be rich and successful again. Are the lessons just a convenient excuse to justify the valley of his life after he has lost everything, or are they lasting?
One of the reasons I made Generation Wealth and felt that human desire for more was akin to addiction rather than just greed came from Queen of Versailles. At the end of that movie, Jackie and David have seemingly learned their lessons. David says he should not have engaged in a building mania; he should have been happy with what he had. Jackie feels that her husband and family is the most important thing in her life and claims they would be happy even in a small 2-bedroom house with bunk beds. They say this when their dream home and their extravagant timeshare are both jeopardized with foreclosure, the very moment they are down on their luck. After the financial crisis however, when their business eventually bounced back, they rebought the biggest house in America (in construction) from the bank and decided to carry on with its construction. Now, 14 years later, it is still not close to being done and yet they keep pushing the stone up the hill like Sisyphus. So my guess is that after all they have not learned their lesson. At some point, Jackie says that the only lesson learned from making The Queen of Versailles was to wear make-up during filming.
Wealth comes and goes, youth gradually goes, but the mentality of being forever young and rich seems to be the essence of the American Dream for a lot of people. Have you witnessed a change judging from your experience in documenting it?
What remains unchanged in my photography and filmmaking projects over the last 30 years is the conundrum of wanting to be other than who you are. Whether it is richer, younger, more beautiful, more assimilated, lighter skinned, more successful, I have been documenting the trap of human beings wanting to be different than who they really are, and feeling happiness will arrive only when they get to that point.
Body image, focused especially on women, is one of the themes you keep returning to. Can you share some thoughts on the body currency that pressures women and young girls nowadays to become part of the tribe of perfect people?
I have documented how girls learn at an early age that their currency comes from their bodies and their beauty. The only logical effect of that realization is that girls learn how to leverage their beauty, the same way others exploit its value. My work has examined the bill of goods we sell to girls, and the way we transform girls and their bodies into purchasable goods. The commodification of human beings, and in particular girls’ bodies, is one of the most devastating and destructive consequences of capitalism. The fact that we are told we can be perfect with enough money, hard work, and products has created a new American Dream portrayed n the domain of the body. But it is a dream that has no end or satisfaction and can prove to be extremely self-destructive and damaging.
Trust is a key word when filming people in intimate moments. You seem to have a natural gift in gaining that trust. Is it as easy as it seems?
Trust and access are sometimes easy and sometimes extremely difficult to gain, but either way, they are one of the most important and essential qualities in my work. I think that wanting to connect with people and being good at that is what led me to this work. Nevertheless, I am continually working at creating and building those relationships and it is true that in filmmaking long-term relationships are even more crucial than in photography. One of the most exciting aspects of making Generation Wealth was reconnecting with long time subjects that allowed me to film them again after their initial experience of being exposed to the public. They were brave enough to share their stories again, and I was extraordinarily fortunate to earn their trust and be graced with their participation in such a longitudinal project, which allowed me to learn so much.
How difficult is it to expose yourself to the camera?
It is very difficult to be in your own film, and I was extremely hesitant to make a personal film. However, I also felt that since my subjects had allowed me to film them in such intimate and personal situations revealing all their vulnerability before my camera over the years, I should be willing to do the same, particularly when my story became relevant to the story I was unfolding. I also wanted to make the point in Generation Wealth that we are all complicit. I did not wish to be judgmental, all I wanted was to raise the questions all of us need to think, concerning our own happiness and survival, as well as the survival of the planet.
Documentary vs. Photography. Which medium do you find more liberating?
Photography is simpler and freer because you don’t have to think about a narrative with a beginning, middle and end. In a photograph, you can tell a story in a flick of a moment and I love the freedom, simplicity, and serendipity of that feeling. However, the emotion and narrative depth of film gives me a bigger challenge and allows greater impact on the viewer. The way people interpret photographs is much more subjective. With a film, I can tell a story and know that the viewer grasps it on an emotional level. But they are both important means of storytelling and pillars of my creative expression. I continue to use both of them in my work.
TDF22 program: on.tiff.gr/tdf22
Λόρεν Γκρίνφιλντ: Το νέο αυτοκαταστροφικό αμερικανικό όνειρο
Συνέντευξη στη Δήμητρα Νικολοπούλου
Στα ντοκιμαντέρ της Λόρεν Γκρίνφιλντ το ακραίο καταναλωτικό σύστημα αποκαλύπτει τα ακονισμένα του δόντια. Η αμερικανίδα σκηνοθέτις κινηματογραφεί το μεγαλείο και την παρακμή μιας νεόπλουτης κοινωνίας που αγνοεί επιδεικτικά τους κινδύνους του να είσαι ένα άπληστο κακομαθημένο. Το σεξ, η δύναμη, το τέλειο σώμα και η φήμη εμπορευματοποιούνται στο χρηματιστήριο της μαζικής κουλτούρας.
Υπήρξε κάποια συγκεκριμένη στιγμή στην οποία πήρατε την απόφαση να μελετήσετε σε βάθος αυτή την αυτοκρατορία της κατανάλωσης;
H αυτοκρατορία της κατανάλωσης είχε κεντρίσει το ενδιαφέρον μου ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του ’90, αλλά μονάχα μετά την οικονομική κρίση του 2008 συνειδητοποίησα ότι θα επέστρεφα εκ νέου σε αυτή τη θεματική. Εκείνη την εποχή, κατέγραψα τα δραματικά γεγονότα σε διάφορες περιοχές του πλανήτη: από το κύμα των εξώσεων στην Καλιφόρνια μέχρι τη χρηματοπιστωτική κατάρρευση στο Ντουμπάι και τα «ακίνητα-φαντάσματα» στην Ιρλανδία και στην Ισλανδία. Οι ανατριχιαστικά παρόμοιες εικόνες και συνέπειες του εθισμού μας στην απληστία, καθώς και η ύπαρξη ενός παγκοσμιοποιημένου οικονομικού συστήματος που έτρεφε αυτή την αχόρταγη μανία απόκτησης νέων αγαθών, χωρίς να προβαίνει σε γεωγραφικές ή πολιτισμικές διακρίσεις, με έκαναν να συνειδητοποιήσω ότι η κουλτούρα της κατανάλωσης, την οποία μελετούσα στις ΗΠΑ, είχε πλέον αποκτήσει οικουμενικές διαστάσεις. Την ίδια περίοδο, γύριζα την ταινία Queen of Versailles, και ο παραλογισμός που επικρατούσε καθρεφτιζόταν στο ζεύγος των Σίγκελ, οι οποίοι είχαν θέσει τον εξωφρενικό στόχο να χτίσουν το μεγαλύτερο σπίτι στις ΗΠΑ, ένα κακέκτυπο των Βερσαλλιών στη Φλόριντα, διαστάσεων 90.000 τμ, αφού τα 26.000 τμ της έπαυλης όπου ζούσαν τότε τους φάνταζαν πλέον πολύ λίγα. Η παράνοια της ιστορίας των Σίγκελ μου φανέρωσε ότι εκείνο που με απασχολούσε στην πραγματικότητα δεν ήταν τόσο η πατροπαράδοτη απληστία όσο αυτός ο ιδιότυπος εθισμός.
Το έργο σας αποτελεί ένα χρονικό των κινδύνων που απορρέουν από τις υπερβολές και την απληστία μιας κοινωνίας που πάσχει από νεοπλουτισμό. Η καταγραφή τέτοιων ακραίων συμπεριφορών επηρέασε και τη δική σας ματιά;
Δεν πιστεύω ότι η ακραία συμπεριφορά είναι από μόνη της ενδιαφέρουσα. Αυτό που με ιντριγκάρει είναι το πώς μια τέτοια συμπεριφορά αντανακλά στη λεγόμενη mainstream κουλτούρα και καθημερινότητα, το πώς μπορεί να μας διδάξει κάτι για εμάς του ίδιους, καθώς και το ότι συχνά αποδεικνύεται λιγότερο «ακραία» απ’ όσο αρχικά δείχνει. Φυσικά, συνήθως στρέφω την προσοχή μου σε ακραίες καταστάσεις και ακραίους χαρακτήρες, που καθρεφτίζουν τις επιρροές που δεχόμαστε, οι οποίες δεν θα μπορούσαν να φανούν τόσο καθαρά σε πιο μετριοπαθείς περιπτώσεις και συνθήκες. Για να το θέσω πιο απλά, ο τρόπος με τον οποίο επηρεαζόμαστε από τον καταναλωτισμό ή την ποπ κουλτούρα είναι σαν τον αέρα που αναπνέουμε: είναι ολόγυρά μας, και δεν μπορούμε πάντα να διακρίνουμε τις επιπτώσεις. Αυτές οι δυνάμεις, όμως, τον αντίκτυπο των οποίων παρατηρούμε πολύ πιο εύκολα σε ένα μικρό παιδί που μεγαλώνει στο Χόλιγουντ ή σε έναν δισεκατομμυριούχο τραπεζίτη, μας επηρεάζουν σε καθημερινή βάση. Ως ντοκιμαντερίστρια, βρίσκω αυτή τη διαδικασία λυτρωτική, διότι, σε τελική ανάλυση, είμαι κι εγώ κομμάτι της ίδιας κουλτούρας. Αντιπαρέρχομαι και τις δικές μου επιθυμίες για πολυτέλειες και καταναλωτική ζωή με το να τις καταγράφω εξονυχιστικά και να προσπαθώ να κατανοήσω γιατί αυτές οι επιθυμίες έχουν τόση επίδραση πάνω μας. Αυτή η αποδόμηση, με αποδέκτη πρωτίστως τον εαυτό μου και σε δεύτερη φάση το κοινό, κόβει τον αέρα στην απληστία και επαναφέρει την πραγματικότητα.
Έχετε πει ότι εξετάζετε το ακραίο για να κατανοήσετε το συνηθισμένο. Μπορείτε να μοιραστείτε μαζί μας κάποιο από τα συμπεράσματα στα οποία έχετε καταλήξει για τη μαζική κουλτούρα;
Αυτό που εννοώ είναι ότι οι απατηλές αξίες, όπως ο καταναλωτισμός, τα λούσα, η λατρεία της εικόνας, το κυνήγι της φήμης, μας επηρεάζουν όλους, με πιο υποδόριο τρόπο φυσικά σε σχέση με ορισμένους από τους χαρακτήρες που εμφανίζονται στις ταινίες και στις φωτογραφίες μου. Πιστεύω ότι αυτό αποδεικνύεται από τον τρόπο με τον οποίο αντιδρούν οι απλοί καθημερινοί άνθρωποι στην έκθεση, στο βιβλίο και στην ταινία. Δεν αντιμετωπίζουν τα όσα βλέπουν ή διαβάζουν ως ένα πρόβλημα «των άλλων», το οποίο δεν τους αφορά. Αντιθέτως, οι κουβέντες που τους έρχονται αυθόρμητα στα χείλη είναι «πήγα σπίτι και αγκάλιασα το παιδί μου» ή «σκέφτηκα πώς μπορώ να αλλάξω» ή «πώς θα καταφέρουμε να κάνουμε τον κόσμο μας πιο βιώσιμο ή να επιστρέψουμε σε αυτά που αληθινά μετράνε;». Κατά κάποιο τρόπο, δηλαδή, το έργο μου λειτουργεί ως καθρέφτης που προσφέρει τη δυνατότητα αλλαγής. Τριακόσιες πενήντα χιλιάδες άνθρωποι έχουν επισκεφτεί την έκθεση στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης στη Λουιζιάνα, στη Δανία, πολλοί εκ των οποίων είναι φοιτητές, ενώ εκατομμύρια έχουν δει την ταινία – τέτοιο ενδιαφέρον και τέτοια άμεση εμπλοκή είναι εφικτή μόνο μέσα από το mainstream κοινό, μάλιστα, όταν αυτό το ενδιαφέρον εκφράζεται από νέους ανθρώπους, τότε αυτό σε γεμίζει με ελπίδα.
Χρήμα, σεξ, εξουσία, η εμμονή με την εικόνα του σώματος, φήμη. Τα έχετε παρατηρήσει όλα συστηματικά. Σας πέρασε ποτέ από το μυαλό να κλείσετε την κάμερα; Ποιο είναι το πιο δύσκολο κι επώδυνο θέαμα που έχετε κινηματογραφήσει;
Ο πόνος είναι ό,τι πιο δύσκολο μπορεί να κινηματογραφήσει κανείς. Όταν μάλιστα αυτός ο πόνος πηγάζει από εμμονές που σχετίζονται με την τελειότητα της εικόνας του σώματος, γίνεται ακόμη δυσκολότερο. Όταν γύρισα την ταινία THIN, η οποία είχε στο επίκεντρό τις γυναίκες που υπέφεραν από διατροφικές διαταραχές, ήρθα σε επαφή με αδιανόητο πόνο, καθώς κινηματογραφούσα γυναίκες που εξωθούσαν τον εαυτό τους στην ασιτία, γυναίκες που αυτοτραυματίζονταν. Κι όταν αναλογίζεσαι ότι αυτή η εξωτερίκευση στην ουσία κουκουλώνει έναν ακόμη βαθύτερο εσωτερικό πόνο, αυτό σε επηρεάζει βαθιά, χωρίς φυσικά η δική σου εμπειρία να συγκρίνεται με το πραγματικό μαρτύριο που βιώνουν αυτοί οι άνθρωποι. Υπό το ίδιο πρίσμα, οι πλαστικές χειρουργικές επεμβάσεις είναι επίσης δύσκολη περίπτωση, δεδομένου ότι οι γυναίκες που αποδέχονται οικειοθελώς το νυστέρι στο σώμα τους, πολύ συχνά, δεν έχουν συναίσθηση της σοβαρότητας της επέμβασης. Ένα από τα πιο επώδυνα θεάματα που φωτογράφησα και κινηματογράφησα στην καριέρα μου ήταν ένα λίφτινγκ προσώπου. Το πρόσωπο και τα μάτια μας αποτελούν κάτι σαν απαραβίαστο όριο ταυτότητας, επομένως το να βλέπεις ένα πρόσωπο να αφαιρείται από έναν άνθρωπο μοιάζει με ταινία τρόμου. Όταν κινηματογράφησα την πλαστική επέμβαση της Κάθι στη Βραζιλία, οι γιατροί είχαν χρησιμοποιήσει μια διαφορετική μέθοδο αναισθησίας, με αποτέλεσμα η Κάθι να ανοίξει τα μάτια της στη διάρκεια του χειρουργείου, δίνοντας την εντύπωση πως είχε ξυπνήσει,. Ομολογώ πως τότε τα χρειάστηκα. Η κάμερα, όμως, λειτουργεί και ως μάσκα που καμουφλάρει τους φόβους μας. Ανεξάρτητα από το τι κινηματογραφώ, είτε πρόκειται για μια εγχείρηση μες στα αίματα είτε για τα πτώματα στον δρόμο, θύματα του ναρκοπολέμου στη Μανίλα των Φιλιππίνων, επικεντρώνομαι στο αντικείμενο και στις δυσκολίες της δουλειάς μου, στην ιστορία που αφηγούμαι, στη σύνθεση του κάδρου. Τις περισσότερες φορές, είναι αφότου πατήσω το OFF στην κάμερα που το τραύμα των όσων έχω αντικρίσει αρχίζει να κάνει αισθητή την παρουσία του.
Ένας χαρακτήρας σας μας θυμίζει τη φράση «η απληστία είναι καλό πράγμα», που ξεστομίζει ο χαρακτήρας του Γκόρντον Γκέκο στην ταινία Wall Street του Όλιβερ Στόουν. Στον απόηχο της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης, πιστεύετε ότι έχουμε πάρει το μάθημά μας;
Πιστεύω ότι πολλοί από τους πρωταγωνιστές του Generation Wealth έμαθαν το μάθημά τους είτε επειδή χτυπήθηκαν από την οικονομική κρίση είτε επειδή βίωσαν μια δική τους προσωπική κρίση. Το αληθινό ερώτημα όμως, τόσο για αυτούς όσο και για εμάς, είναι κατά πόσο αυτά τα μαθήματα ζωής θα αντέξουν στον χρόνο, και αν η αλλαγή που μπορεί να επιφέρουν διαρκεί μονάχα για όσο διαρκούν και οι δυσκολίες. Ο Φλόριαν Χομ, για παράδειγμα, δήλωνε αναγεννημένος μετά από όσα είχε βιώσει και αντιληφθεί, αλλά αν ρωτήσετε τον γιο του και την κοπέλα του γιου του θα σας πουν ότι θα γυρνούσε με τη μία στα παλιά του κουσούρια αν με κάποιο τρόπο γινόταν ξανά πλούσιος και επιτυχημένος. Μήπως, λοιπόν, ο ίδιος απλώς χρυσώνει το χάπι για τον πάτο που άγγιξε ή αυτά τα μαθήματα ζωής θα τον συντροφεύουν και στο μέλλον;
Ένας από τους λόγους που με ώθησαν να γυρίσω το Generation Wealth και που με έκαναν να νιώσω ότι η ανθρώπινη λαχτάρα για όλο και περισσότερα αγαθά αποτελεί μια μορφή εθισμού παρά μια επίδειξη απληστίας ήταν το Queen of Versailles. Στο φινάλε της ταινίας, η Τζάκι και ο Ντέιβιντ μοιάζουν να έχουν πάρει το μάθημά τους. Ο Ντέιβιντ παραδέχεται ότι η εμμονή του για νέα σπίτια δεν του προσέφερε τίποτα στην πραγματικότητα× θα έπρεπε να είναι ικανοποιημένος με αυτά που είχε. Η Τζάκι από την πλευρά της δηλώνει ότι ο σύζυγος και τα παιδιά της είναι ό,τι πολυτιμότερο στον κόσμο γι’ αυτήν, ενώ ισχυρίζεται ότι θα μπορούσαν να είναι ευτυχισμένοι ως οικογένεια ακόμη και σε μια γκαρσονιέρα με κουκέτες. Όλα αυτά, φυσικά, αφότου το σπίτι των ονείρων τους και το χλιδάτο εξοχικό τους κινδυνεύουν αμφότερα με κατάσχεση, τη στιγμή δηλαδή που βρίσκονται στα χειρότερά τους. Ωστόσο, όταν η κρίση άρχισε σταδιακά να υποχωρεί, μόλις ξαναπήραν τα πάνω τους επαγγελματικά, αγόρασαν πίσω το σπίτι από την τράπεζα, τη μεγαλύτερη δηλαδή (υπό κατασκευή) οικία σε ολόκληρη τη χώρα, και αποφάσισαν να ολοκληρώσουν την κατασκευή του. Δεκατέσσερα χρόνια αργότερα, το σπίτι δεν βρίσκεται καν κοντά στο να τελειώσει, κι όμως αυτοί συνεχίζουν ακάθεκτοι το σισύφειο έργο τους. Επομένως, αν έπρεπε να μαντέψω, θα έλεγα ότι μάλλον δεν πήραν το μάθημά τους. Εξάλλου, σε κάποιο σημείο η Τζάκι αναφωνεί πως το μόνο που έμαθε στ’ αλήθεια από την εμπειρία του The Queen of Versailles ήταν να φορά μέικαπ την ώρα των γυρισμάτων.
Τα πλούτη έρχονται και παρέρχονται, τα νιάτα έρχονται για να φύγουν, αλλά η εμμονή με την αιώνια νιότη και τον πλούτο μοιάζει να βρίσκεται στην καρδιά του Αμερικάνικου Ονείρου για πολλούς ανθρώπους. Έχετε παρατηρήσει κάποια αλλαγή σε αυτή τη νοοτροπία;
Αυτό που παραμένει αμετάβλητο στα τριάντα χρόνια που ασχολούμαι με τη φωτογραφία και τον κινηματογράφο είναι το ίδιο άλυτο αίνιγμα: γιατί οι άνθρωποι πασχίζουν να γίνουν κάτι διαφορετικό από αυτό που είναι. Ανεξάρτητα από το αν ονειρεύεται κανείς πλούτη, νιάτα, ομορφιά, αποδοχή από την κοινωνία, πιο ανοιχτό χρώμα δέρματος ή επιτυχία, αυτό που καταγράφω μέσα από τις ταινίες μου είναι η αγιάτρευτη λαχτάρα του ανθρώπου να είναι κάποιος άλλος και η πεποίθησή του ότι η ευτυχία τον περιμένει στη γωνία μόλις απαλλαγεί από τον εαυτό του.
Η ψύχωση με την εικόνα του σώματος, ιδίως στις γυναίκες, είναι μεταξύ των θεμάτων στα οποία επιστρέφετε ξανά και ξανά. Θέλετε να μοιραστείτε ορισμένες σκέψεις σχετικά με αυτή τη νοσηρή αντίληψη που πιέζει γυναίκες και νεαρά κορίτσια στην εποχή μας να γίνουν μέλη της φυλής των «τέλειων ανθρώπων»;
Έχω αποτυπώσει στις ταινίες μου με ποιο τρόπο τα κορίτσια μαθαίνουν από νεαρή ηλικία πως η αξία τους εξαρτάται από το σώμα και την ομορφιά τους. Κι όταν σου γίνεται βίωμα αυτή η αντίληψη, τότε χρησιμοποιείς την εμφάνισή σου ως όπλο, με τον ίδιο τρόπο που την εργαλειοποιεί και η κοινωνία. Αυτό που προσπαθώ να καταδείξω είναι ότι γεμίζουμε το κεφάλι των κοριτσιών με φούμαρα, προτού τις μετατρέψουμε σε προϊόντα. Η εμπορευματοποίηση του ίδιου του ανθρώπινου είδους, και πιο συγκεκριμένα του γυναικείου σώματος, είναι μία από τις πιο ολέθριες συνέπειες του καπιταλισμού. Η πλύση εγκεφάλου ότι μπορούμε να αγγίξουμε την τελειότητα μέσα από το τρίπτυχο ξόδεμα χρημάτων-προσπάθεια-κατάλληλα προϊόντα έχει φέρει στο προσκήνιο μια νέα εκδοχή του Αμερικάνικου Ονείρου, που αντικατοπτρίζεται στη βαριά βιομηχανία του γυναικείου σώματος. Αυτό το όνειρο, όμως, είναι από τη φύση του ανικανοποίητο και μπορεί να αποδειχτεί εξαιρετικά αυτοκαταστροφικό και επιζήμιο.
Η εμπιστοσύνη είναι λέξη-κλειδί όταν κινηματογραφεί κανείς ανθρώπους. Μοιάζει να έχετε ένα φυσικό χάρισμα όσον αφορά το πώς κερδίζετε την εμπιστοσύνη των ανθρώπων. Είναι τόσο εύκολο όσο το κάνετε να φαίνεται;
Η εμπιστοσύνη κερδίζεται άλλες φορές εύκολα και άλλες φορές πιο δύσκολα, σε κάθε περίπτωση όμως αποτελεί ένα από τα βασικά σημεία αναφοράς της δουλειάς μου. Για να ‘μαι ειλικρινής, πιστεύω ότι η θέλησή μου να έρθω σε επαφή με τους ανθρώπους και το γεγονός ότι ήμουν καλή σε αυτό ήταν τα στοιχεία που με οδήγησαν στη συγκεκριμένη δουλειά. Παρόλα αυτά, ο αγώνας προκειμένου να κερδίσεις και να διατηρήσεις την εμπιστοσύνη των ανθρώπων δεν σταματά ποτέ, ενώ είναι αλήθεια ότι η εμπιστοσύνη διαδραματίζει ακόμη μεγαλύτερο ρόλο στο σινεμά απ’ ό,τι στη φωτογραφία. Μια από τις πιο συναρπαστικές πτυχές του Generation Wealth ήταν ότι επανασυνδέθηκα με ανθρώπους που μου επέτρεψαν να τους κινηματογραφήσω για δεύτερη φορά, αφότου δηλαδή είχαν βιώσει την αρχική εμπειρία της έκθεσης στον φακό και στο κοινό. Ήταν αρκετά γενναίοι ώστε να μοιραστούν εκ νέου τις ιστορίες τους, και ήμουν εξαιρετικά τυχερή που μπόρεσα να κερδίσω την εμπιστοσύνη τους και να τους πείσω να συμμετάσχουν σε ένα τόσο απαιτητικό πρότζεκτ, το οποίο απλωνόταν στον χρόνο και από το οποίο κέρδισα κι εγώ ως άνθρωπος.
Πόσο δύσκολο είναι να εκτίθεται κανείς στην κάμερα;
Είναι πολύ δύσκολο να συμμετάσχεις στη δική σου ταινία, και ήμουν εξαιρετικά διστακτική απέναντι σε αυτό το ενδεχόμενο. Ωστόσο, σκέφτηκα ότι εφόσον οι άνθρωποι που κινηματογραφώ μου είχαν επιτρέψει να αιχμαλωτίσω τόσο προσωπικές και φορτισμένες στιγμές τους, στις οποίες φανέρωναν τις ευάλωτες πλευρές τους μπροστά στην κάμερα, και μάλιστα σε βάθος χρόνου, όφειλα κι εγώ να πράξω το ίδιο, ιδίως από τη στιγμή που η προσωπική ιστορία μου άρχισε να χτίζει γέφυρες με την ιστορία που αφηγούμουν. Επιπλέον, στο Generation Wealth ήθελα να δείξω πως υπάρχει ένας βαθμός συνενοχής σε όλους μας. Δεν ήθελα να φανώ διδακτική ή επικριτική, αλλά να εγείρω τα ζητήματα εκείνα που οφείλουν να μας απασχολήσουν όλους, καθότι σχετίζονται με την ευτυχία και την επιβίωσή μας, αλλά και την επιβίωση του πλανήτη.
Ντοκιμαντέρ και Φωτογραφία. Ποιο από τα δύο μέσα είναι πιο απελευθερωτικό;
Η φωτογραφία είναι πιο απλή ως μέσο και σου παρέχει μεγαλύτερη ελευθερία, διότι δεν χρειάζεται να καταστρώσεις μια αφήγηση με αρχή, μέση και τέλος. Μέσα από μια φωτογραφία, μπορείς να διηγηθείς μια ιστορία σε κλάσματα του δευτερολέπτου, και οφείλω να πω ότι αγαπώ την ελευθερία και την απλότητα αυτού του αισθήματος. Ωστόσο, το συναισθηματικό και εκφραστικό βάθος του σινεμά θέτει πιο ενδιαφέρουσες προκλήσεις και δημιουργεί μεγαλύτερο αντίκτυπο στον θεατή. Ο τρόπος με τον οποίο ερμηνεύουν οι άνθρωποι τις φωτογραφίες είναι ολότελα υποκειμενικός. Με μια ταινία, είμαι σε θέση να πω μια ιστορία, γνωρίζοντας ότι ο θεατής θα την κατανοήσει, έστω σε συναισθηματικό επίπεδο. Αμφότερα όμως είναι σημαντικά εργαλεία στην αφήγηση ιστοριών και συγκροτούν τους δύο πυλώνες της καλλιτεχνικής μου ταυτότητας.
Πρόγραμμα TDF22: on.tiff.gr/tdf22