του ΟΡΕΣΤΗ ΑΝΔΡΕΑΔΑΚΗ
Η εξόχως παιγνιώδης φράση του Ζορζ Περέκ από το βιβλίο του Χορείες χώρων (1) «Για χρόνια πλάγιαζα γραπτώς» (Longtemps je me suis couché par écrit) συμπυκνώνει τέλεια τον τρόπο επιλογής των ταινιών του διαγωνιστικού τμήματος του φετινού Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης.
Η φράση αυτή η οποία βεβαίως είναι παραλλαγή της περιβόητης πρώτης φράσης του μυθιστορήματος Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο του Μαρσέλ Προυστ «Για χρόνια πλάγιαζα νωρίς» (Longtemps, je me suis couché de bonne heure) μας δείχνει ότι η λογοτεχνία, αλλά και γενικότερα όλες οι Τέχνες, δεν είναι παρά ένα παιχνίδι, το οποίο οφείλουμε να το παίζουμε με την σοβαρότητα την οποία αποδίδουν στο παιχνίδι τους τα παιδιά. Ακολουθώντας λοιπόν και εμείς τα παιχνίδια του Γάλλου λογοτέχνη Ζορζ Περέκ (1936-1982), ορίσαμε ως πυξίδα επιλογής των ταινιών του διαγωνιστικού το μυθιστόρημά του Ζωή οδηγίες χρήσεως (2), ένα βιβλίο–ποταμό 600 σελίδων, 2.000 χαρακτήρων και εκατοντάδων ιστοριών, το οποίο αντιμετωπίζει τη ζωή σαν ένα παζλ που δεν μπορεί να ολοκληρωθεί ποτέ.
Ο Περέκ προ(σ)καλεί τον αναγνώστη σε ένα διανοητικό παιχνίδι που ακροβατεί πάνω σε έννοιες όπως είναι ο χρόνος, η ματαιότητα, η μνήμη, η ευτυχία, η ζωή και ο θάνατος. Ο συγγραφέας μοιάζει να κοιτά μέσα από άπειρες κλειδαρότρυπες τις ιστορίες των ανθρώπων που έζησαν σε μια τεράστια πολυκατοικία, στη διάρκεια εκατό χρόνων κι όλα αυτά, σε μία χρονική στιγμή, σαν φωτογραφία που παγώνει το χρόνο. Αυτά τα θέματα διατρέχουν τις ταινίες του φετινού διαγωνιστικού και, κατά κάποιο τρόπο, εμπεριέχονται στο ντοκιμαντέρ Ιστορίες από το νησί Έλις (φωτο) του 1979 (θα προβληθεί την Πέμπτη 8 Μαρτίου) που υπογράφει ο ίδιος ο Ζορζ Περέκ μαζί με τον Ρομπέρ Μπομπέρ συμπληρώνοντας το Ζωή οδηγίες χρήσεως. Η νήσος Έλις της Νέας Υόρκης που έμοιαζε πότε με πολυπολιτισμική πολυκατοικία, πότε με φυλακή και πότε με καθαρτήριο για την ιδανική Γη της Επαγγελίας είναι ένα χωνευτήρι με τις μνήμες όλων των μεταναστών που πέρασαν από εκεί.
Σε όλο του έργο ο Περέκ δεν έπαψε να παίζει με το ίδιο το παιχνίδι της ζωής, ως εκλεκτό μέλος του OuLiPo (Ouvroir de Littérature Potentielle /Εργαστήριο Δυνητικής Λογοτεχνίας), του πιο συναρπαστικού και στην κυριολεξία ψυχαγωγικού λογοτεχνικού κινήματος του 20ού αιώνα. Η φιλοσοφία του OuLiPo εμπλέκει την έννοια του παιχνιδιού, κλείνοντας το μάτι σε όσα συμβολίζει η λέξη, αλλά και σε όσους της έδωσαν διαφορετικές διαστάσεις σε όλη την ιστορία της τέχνης. Θα μπορούσε κανείς να πει ότι ο τρόπος επιλογής των ταινιών που διαγωνίζονται σε ένα φεστιβάλ είναι ένα παιχνίδι αυτοπεριορισμών, το οποίο τελικά δεν μας περιορίζει, αλλά μας απελευθερώνει, διότι μας επιτρέπει να ορίσουμε εμείς τους κανόνες του.
Φέτος λοιπόν σας προσκαλούμε να συμμετάσχετε σε αυτό το σινεφιλικό παιχνίδι που θα μπορούσε να ονομαστεί OuFeCiPo (Ouvroir de Festival Cinématographique Potentiel/ Εργαστήριο Δυνητικού κινηματογραφικού Φεστιβάλ). Πρόκειται για έναν άλλο τρόπο επιλογής ταινιών. Έναν άλλο τρόπο να βλέπουμε, να κρίνουμε, να ταξινομούμε και να σκεφτόμαστε τις ταινίες και, βεβαίως, να τις αντιμετωπίζουμε σαν ένα λαβύρινθο, οι τοίχοι του οποίου είναι φτιαγμένοι με υλικά παρμένα από την λογοτεχνία και τα εικαστικά και η έξοδός από αυτόν ένα υπέροχο, ψυχαγωγικό, εκπαιδευτικό και ταυτόχρονα διανοητικό παιχνίδι.