Του Ορέστη Ανδρεαδάκη

Η φράση «ποτέ ξανά» στοιχειώνει την ευρωπαϊκή Ιστορία εδώ και ογδόντα σχεδόν χρόνια, από το τέλος δηλαδή του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου: ποτέ ξανά ναζισμός, ποτέ ξανά Ολοκαύτωμα, ποτέ ξανά πόλεμος, ποτέ ξανά φρίκη.

Κι όμως, όσες φορές κι αν επαναλάβαμε αυτή τη φράση, όσες φορές κι αν τη γράψαμε σε συνθήματα στους τοίχους, όσες φορές κι αν τη φωτίσαμε σε εμβληματικά μνημεία και δημόσια κτίρια, άλλες τόσες φορές αυτή μας κορόιδεψε.

Τα φαντάσματα του ναζισμού έχουν ξυπνήσει εδώ και αρκετά χρόνια, ολοκληρωτικά καθεστώτα φυτρώνουν στα πεδία μιας άγονης ειρήνης και παρανοϊκοί νέοι δικτάτορες περιμένουν να θερίσουν και πάλι ολόμαυρα στάχυα.  Η βία, η μισαλλοδοξία, ο ρατσισμός, ο λαϊκισμός, η πολιτική ιδεοληψία επικάθονται στην καθημερινότητά μας, αλλά η φρίκη «δεν κουβεντιάζεται», όπως λέει ο Σεφέρης, «γιατί είναι ζωντανή, γιατί είναι αμίλητη και προχωράει».

Η ανθρωπότητα, η οποία πίστεψε, πριν ογδόντα χρόνια, ότι μέσα στο «ποτέ ξανά» θα διασωθεί το αιώνιο μάθημα της Ιστορίας, τρέμει σήμερα όλους εκείνους που επιχειρούν να την αναθεωρήσουν, να την ξαναγράψουν και να την ξαναμοιράσουν σαν σημαδεμένη τράπουλα.

Μέσα σε όλα αυτά, όμως, οι κινούμενες εικόνες παραμένουν αδιάψευστοι μάρτυρες της Ιστορίας. Καταγράφουν και απαθανατίζουν τη μνήμη, ασκούν κριτική, αρνούνται το θολό βλέμμα των αναθεωρητών της Ιστορίας.

Το φετινό 24ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης φιλοξενεί πολλούς τέτοιους αδιάψευστους μάρτυρες: για την τραγωδία των επαναλαμβανόμενων πολέμων, την αλαζονεία των νέων δικτατόρων, την φρίκη του Ολοκαυτώματος, τα ιστορικά μαθήματα που με αυταρέσκεια χάσαμε. Αυτοί οι αδιάψευστοι μάρτυρες ξαναβάζουν το «ποτέ ξανά» στο τραπέζι της Ιστορίας και διεκδικούν τη διάσωση της μνήμης. Επιτέλους, ας ακούσουμε τι έχουν να μας πουν.