του Γιώργου Παπαδημητρίου

«Και πίστευα ότι έχω τόσο ξεκάθαρες ιδέες. Ήθελα να σκηνοθετήσω μια τίμια ταινία, χωρίς ψέματα ή φιοριτούρες. Νόμιζα πως αυτό που ήθελα να πω ήταν τόσο απλό, τόσο εύκολα κατανοητό. Μια ταινία που θα προσέφερε κάτι σε όλο τον κόσμο, που θα μας βοηθούσε να θάψουμε μια και καλή ό,τι νεκρό κουβαλάμε μέσα μας.»

Ο φτασμένος σκηνοθέτης Γκουίντο Ανσέλμι (Μαρτσέλο Μαστροϊάνι), στριμωγμένος ανάμεσα σε πανάκριβα σκηνικά μηδενικής χρησιμότητας και τις αντιαισθητικές φωνές του ευτραφούς παραγωγού του, είναι κάθε άλλο παρά αυτό που υποδηλώνει το όνομά του. Αντί για οδηγός, αντί να επωμιστεί τον ρόλο εκείνου που ηγείται και κατευθύνει, δίνοντας το γενικό πρόσταγμα κι έχοντας την εποπτεία των πάντων (από το ιταλικό ρήμα guidare), είναι ένα απολωλός πρόβατο ή μάλλον ένας λύκος σε υπαρξιακή κρίση που φορά μονίμως τον μανδύα ενός τάχα μου αθώου προβάτου.

Ο Γκουίντο, φυσικά, δεν είναι τίποτα άλλο παρά μια φωτοτυπία του Φεντερίκο Φελίνι: έχουν την ίδια ηλικία, είναι παντρεμένοι περίπου τα ίδια χρόνια, ντύνονται με παραπλήσιο τρόπο και έχουν αμφότεροι γυρίσει 8½ ταινίες (ο Φελίνι είχε ώς τότε σκηνοθετήσει έξι μεγάλου μήκους ταινίες, δύο μικρού μήκους και μια ταινία σε συν-σκηνοθεσία με τον Αλμπέρτο Λατουάντα). Εγκλωβισμένος σε ένα artist’s block που δεν λέει να γκρεμιστεί όπως κάθε πανίσχυρη ιδιοκατασκευή, ο Γκουίντο περιφέρει την κακομαθημένη του θλίψη και επιζητά ασταμάτητα και από τους πάντες την πίτα ολόκληρη αλλά και τον σκύλο χορτάτο. Αναζητά την ουσιώδη κριτική, αλλά θέλει να παραμείνει στο απυρόβλητο της ιδιοφυΐας. Επιθυμεί διακαώς τη συμφιλίωση με τη γυναίκα του (Ανούκ Εμέ), αλλά το μυαλό του ταξιδεύει συνεχώς στη φαντασίωση της ιδεώδους γυναίκας που παίρνει σάρκα και οστά στο (αψεγάδιαστο) πρόσωπο της Κλαούντια Καρντινάλε.

Εκλιπαρεί για άφεση αμαρτιών από την Καθολική Εκκλησία, χωρίς όμως να είναι διατεθειμένος να αποστερηθεί το ιερό δικαίωμα στη βλασφημία. Αντιλαμβάνεται τη σχέση του με τις γυναίκες ως ένα αυτοδίκαιο και αιώνιο κανάκεμα και ταχτάρισμα, ενώ η οποιαδήποτε υπόνοια αντίρρησης και αντίδρασης θα καταπνίγεται πάραυτα και με το μαστίγιο (κυριολεκτικά). Εξεγείρεται για την παραβίαση της ιδιωτικότητάς του, αλλά την ίδια στιγμή καταπίνει αδηφάγα τη φήμη που του σερβίρεται στο πιάτο.

Ο Γκουίντο είναι ένα παιδί με κρίση μέσης ηλικίας, ένας αθεράπευτος νάρκισσος που δεν μπορεί να ξεφύγει από τον δαίμονα του χαρακτήρα του. Και όταν πλέον η ασφυξία γίνει αφόρητη, η πατρίδα της παιδικής ηλικίας και το απάνεμο καταφύγιο των φαντασιώσεων δηλώνουν ένα εμφατικό «παρών», πάντα σε αποστολή να τον ξελασπώσουν. Ο Γκουίντο, όπως και το alter ego του, ο Φελίνι, αποκτούν ισχυρότερη όραση όταν κυκλοφορούν σε οράματα, όνειρα και θύμησες. Τότε, μόνο, είναι σε θέση να διακρίνουν την αλήθεια, με τελικό σκοπό όχι φυσικά να την ενστερνιστούν νέτα-σκέτα, αλλά να την καρυκεύσουν, να την παραμορφώσουν και να γελάσουν μαζί της.

Η καταβύθιση του Φελίνι στον γκρεμό της αυτοψυχανάλυσης δεν έχει ούτε αλεξίπτωτο ούτε δίχτυ ασφαλείας, παρά μόνο έναν λυτρωτικό αποχαρακτηρισμό της πτώσης και του κενού, που γίνεται εφικτός μονάχα χάρη στην παραμορφωτική και θεόπνευστη δύναμη του σινεμά. Το υποσυνείδητο χορεύει με το πραγματικό, η αυτολύπηση παντρεύεται τη φιλαυτία και παρελαύνουν χεράκι χεράκι στην πασαρέλα της ζωής και του θανάτου, που όλα τα χωρά, που δεν έχει αρχή, μέση ή τέλος, αφετηρία ή τελικό προορισμό.

Ένα χαρωπό και πένθιμο τσίρκο, εκεί που σκάει το κύμα και ο ορίζοντας αγκαλιάζει ουρανό και θάλασσα. Ένα παλκοσένικο όπου ποζάρουν, με κόνξες και γκριμάτσες, όλες οι ανομολόγητες μικρότητες. Ο αθεράπευτος παλιμπαιδισμός, η πεισματική άρνηση του χρόνου, η μεγαλειώδης ανεπάρκεια της συγχώρεσης, η κανιβαλιστική ηδονή της πλήρους αποτυχίας. Ένα τσίρκο όλη η ζωή, όπου είσαι θλιμμένος κλόουν και γελαστό παιδί, εξουσιαστής θηριοδαμαστής και υποταγμένο θηρίο, την ίδια ακριβώς στιγμή.

Info

Ταινιοθήκη Θεσσαλονίκης – αίθουσα Σταύρος Τορνές (Αποθήκη 1, Λιμάνι, τηλ. 2310-378404)
Γενική είσοδος: 4€ // CineΚάρταF: 3€ // CineΚάρταF Gold: Δωρεάν

Πρόγραμμα προβολών του αφιερώματος

Κυριακή 20/10

21:00 La Strada

Δευτέρα 21/10

20:30 La Dolce VIta 

Τρίτη 22/10

21.00 8 ½